Του Σωτήρη Σιδέρη

Η Τουρκία σκληραίνει την στάση της σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο υπονομεύοντας συνειδητά την διαδικασία των διερευνητικών συνομιλιών που οδηγούνται πιθανότατα σε αδιέξοδο, άσχετα από την πραγματοποίησή τους ή όχι. Η Ελλάδα βρίσκεται ενώπιον μιας ενισχυμένης και πιο σκληρής πολιτικής που εκδηλώνται σταδιακά και είναι διπλωματικά απειλητική και στρατιωτικά πιεστική.  Ταυτόχρονα παρατηρείται μια ομογενοποίηση των τουρκικών δογμάτων και όλα δείχνουν ότι η «Γαλάζια Πατρίδα», ενσωματώνει και την αναθεωρητική πολιτική  στο Αιγαίο, αυτό υποκρύπτει η αποστολή του Τσεσμέ, ενώ οι πρόσφατοι χάρτες που δείχνουν περιοχές της νότιας Ρωσίας υπό τουρκικό έλεγχο ερέθισαν μεν τη Μόσχα, αλλά δεν αποσύρθηκαν. Ο Ερντογάν, όχι τόσο προσωπικά, όσο μέσω των μηχανισμών του αρχίζει να ερεθίζει τη Ρωσία  προφανώς για να στείλει μήνυμα στον Μπάιντεν ότι θα είναι στο πλευρό των ΗΠΑ , όπως και στον Ψυχρό Πόλεμο, αρκεί να ομαλοποιηθούν οι μεταξύ τους σχέσεις χωρίς προβλήματα.

Με την ΕΕ δεν έχει προβλήματα. Η Μέρκελ πριν αποχωρήσει έχει στρώσει το δρόμο για μια ενίσχυση των ευρωτουρκικών σχέσεων σε βάθος χρόνου. Η πλέον μετέωρη πολιτική και σε διμερές επίπεδο με την Τουρκία και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και στο πλαίσιο της ΕΕ είναι η  ελληνική . Αν ο Νίκος Δένδιας αφιέρωνε  στα ελληνοτουρκικά τον χρόνο που διέθεσε για να συνταχθεί ο νέος οργανισμός –τερατούργημα του ΥΠΕΞ , ίσως να είχε αποκτήσει κάποια πυξίδα η εξωτερική πολιτική. Σχεδίασε και θα ψηφιστεί ο οργανισμός ενός ΥΠΕΞ που δεν έχει κανένα αντίκρισμα στην θυελλώδη εποχή της πολυκεντρικής διπλωματίας.
    

Το Τσεσμέ, η έρευνα και διάσωση

Ως προς το πρώτο σκέλος των προβλημάτων, την σκλήρυνση της τουρκικής πολιτικής, είναι σαφές ότι η «περιοδεία» του Τσεσμέ στο Αιγαίο , στόχο έχει να υπενθυμίσει ότι η Άγκυρα έχει πάγιες αμφισβητήσεις τις οποίες θέλει στο τραπέζι των διερευνητικών. Είναι σαφές ότι η NAVTEX για υδρογραφικές έρευνες είναι παράνομη και το ξέρει . Ωστόσο εμμένει στη στάση της γιατί έμμεσος στόχος είναι να υπενθυμίσει ότι διεκδικεί το δικαίωμα  έρευνας και διάσωσης στο μισό τουλάχιστον Αιγαίο .
Όσον αφορά την έρευνα και διάσωση σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων, η Ελλάδα ασκεί τον συντονισμό των εν λόγω επιχειρήσεων εντός του FIR Αθηνών, από τότε που αυτό δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ΄50.
Η Τουρκία από το 1988,  εξέδωσε τον Κανονισμό 1988/13559 (όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό 2001/3275), με τον οποίο όρισε ως περιοχή ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης,  περιοχή που, πέραν των FIRs Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας, περιλαμβάνει τμήμα του FIR Αθηνών μέχρι το μέσο περίπου του Αιγαίου, εγκλωβίζοντας μεγάλο τμήμα της ελληνικής επικράτειας εντός τουρκικής περιοχής έρευνας και διάσωσης.  Η κίνηση αυτή να συμπεριλάβει ελληνικά νησιά, ελληνικά χωρικά ύδατα και ελληνικό εναέριο χώρο στην τουρκική περιοχή έρευνας και διάσωσης σαφώς παραβιάζει την κυριαρχία της Ελλάδας και τις σχετικές Διεθνείς Συμβάσεις. Επίσης οι ενέργειες αυτές έρχονται  σε αντίθεση με την γενική διεθνή πρακτική, αλλά και τις συστάσεις του ΙΜΟ και ICAO, που περιλαμβάνονται στο Διεθνές Εγχειρίδιο Αεροναυτικής και Ναυτικής Έρευνας και Διάσωσης.

Αυτό πιθανότατα είναι το νέο πεδίο που θέλει να επιβάλλει η Άγκυρα φορτώνοντας ακόμη περισσότερο την διμερή ατζέντα. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν και μετά την ανακοίνωση για τις έρευνες του Τσεσμέ πλήθος Τούρκων αξιωματούχων επιδόθηκαν σε ένα κρεσέντο επιθετικών, προκλητικών  ή και προσβλητικών αναφορών προς την Ελλάδα που δεν απαντήθηκαν από την Αθήνα. Η κυβέρνηση δείχνει ότι αδυνατεί όχι μόνο να αντιπαρατεθεί στο διεθνές πεδίο , στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ στον ΟΗΕ με την Τουρκία, αλλά είναι εντελώς ανίκανη να ενορχηστρώσει οποιαδήποτε επικοινωνιακή πολιτική ή έστω κάποιο σχέδιο αντίδρασης. Αναμένει παθητικά την Ουάσιγκτον να πει μια καλή κουβέντα. Αναμένει τον ανεκδιήγητο Ζοζέ Μπορέλ να καταθέσει μια έκθεση για την Τουρκία που ήδη συζητείται μόνο ως προς την θετική προσφορά προς την Άγκυρα , την ανάπτυξη δηλαδή των σχέσεων, ενώ το ΝΑΤΟ δεν παίζει κανένα ρόλο, πέραν των γραφειοκρατιών διαδικασιών επί Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που δεν θα τελειώσουν ποτέ.
           

Οι διερευνητικές συνομιλίες

Εκ των πραγμάτων στην Αθήνα επικρατεί απαισιοδοξία για το μέλλον των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Δεν είναι καθόλου σαφές τι θέλει ο πρωθυπουργός ή ο υπουργός Εξωτερικών. Με κάποια δυσφορία διπλωματικές πηγές περιγράφοντας το κλίμα που επικρατεί κάνουν λόγο για παιχνίδια μηχανισμών παρά για εθνική πολιτική. Στο πλαίσιο αυτό, ο πρωθυπουργός φέρεται , κατόπιν σχετικής εισήγησης να είναι δυσαρεστημένος με τον κ. Κουγιού που πλαισιώνει τον Παύλο Αποστολίδη. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι εκφράζει τον Νίκο Δένδια που υποτίθεται έχει σκληρή γραμμή, άλλοι ότι απλώς δεν ταιριάζει με τον κ. Αποστολίδη. Αλλά αυτή είναι μια φαιδρή συζήτηση να γίνεται τέτοιες ώρες. Σε κάθε περίπτωση σημειώνουν διπλωματικές πηγές, θα πρέπει στην ελληνική αντιπροσωπεία να τοποθετηθεί ένας νομικός που να μπορεί να παρεμβαίνει και να αποφεύγει τις παγίδες των Τούρκων.

Πέραν όλων αυτών των απογοητευτικών πληροφοριών, η Τουρκία δείχνει για μια ακόμη φορά πολύ καλά προετοιμασμένη και είτε με δημόσια διπλωματία, είτε με μηνύματα προς τη Μόσχα ή την Ουάσιγκτον ή το Βερολίνο, έχει πάντα την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ακόμη και  αν οι ΗΠΑ ή η Ρωσία βάλουν φρένο στις φιλοδοξίες του Ερντογάν στην Συρία , το Ιράκ ή την Λιβύη και του  θέσουν το κουρδικό, απέναντι στην Ελλάδα θα τηρήσουν σχεδόν ίσες αποστάσεις.
Η Τουρκία συμμετέχει και στο μεγάλο περιφερειακό παιχνίδι και στο μικρό, δηλαδή έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Επομένως η ελληνική κυβέρνηση είναι αυτή που πρέπει να θέσει τα όρια, να βάλει τις δικές της απαντήσεις στο τραπέζι , να στείλει τα δικά της μηνύματα και στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Αντί γι αυτό παραμένει καθηλωμένη και προβλέψιμη σε μια ακόμη ταπεινωτική παράσταση , είτε στην ανατολική Μεσόγειο, είτε στο Αιγαίο..