του Γιάννη Μπράχου•


Στις ΗΠΑ στην αρχή Μαΐου, τόσο ο Πρόεδρος Τραμπ όσο και οι κορυφαίοι Κινέζοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν ότι η πρώτη φάση της εμπορικής συμφωνίας ήταν ακόμη σε καλό δρόμο. Σήμερα, το καθεστώς της εμπορικής συμφωνίας παραμένει αδιευκρίνιστο, καθώς η Κίνα αμφισβητεί την αυτονομία του Χονγκ Κονγκ με το νέο νομοσχέδιο εθνικής ασφάλειας. H γεωπολιτική αστάθεια αυξάνει τους κινδύνους και στις οικονομίας και η Ελλάδα είναι ευάλωτη πέραν αυτών και για ιδιαίτερους λόγους που αναλύονται στην συνέχεια.

Οι κατηγορίες των ΗΠΑ για κινεζική ευθύνη στην εξάπλωση της πανδημίας εξοργίζουν την Κίνα, ενώ το αμερικανικό Κογκρέσο ψήφισε νομοσχέδιο για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, με αφορμή τον περιορισμό 1.000.000 μουσουλμάνων σε καταυλισμούς. Το νομοσχέδιο μάλιστα προβλέπει ποινές σε Κινέζους αξιωματούχους.

Ο Πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε την απόσυρση των ΗΠΑ από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Σε ομιλία του, ο Πρόεδρος τόνισε: "Η Κίνα έχει τον απόλυτο έλεγχο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας" και είπε ότι δεν αξίζει πλέον να είναι οι ΗΠΑ μέλος του. Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος δωρητής, με συμβολή σχεδόν 400 εκ.$ το 2019, η απόσυρση σίγουρα θα επηρεάσει την ικανότητα του πολυμερούς οργανισμού να συντονίσει την παγκόσμια απάντηση στην πανδημία.

Ο θάνατος του αφροαμερικανού Floyd, από λευκό αστυνομικό της Μινεάπολης πυροδότησε εκ νέου το κίνημα κατά της φυλετικής αδικίας και της αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ, με αλλεπάλληλες διαδηλώσεις και τον προεκλογικό αγώνα για την Προεδρία των ΗΠΑ να γέρνει υπέρ του Δημοκρατικού υποψηφίου Biden.

Παρότι οι θάνατοι στις ΗΠΑ λόγω πανδημίας υπερέβησαν τις 110.000, όλες οι πολιτείες και τα εδάφη των ΗΠΑ έχουν χαλαρώσει τους περιορισμούς σε σημαντικό βαθμό. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται ξανά, καθώς η υποχρέωση καραντίνας έχει αρθεί. Ακόμη και η Νέα Υόρκη, η πόλη που επλήγη περισσότερο από τον ιό, άνοιξε στις 8 Ιουνίου.

Αυτές οι εξελίξεις υποδεικνύουν την εσωστρέφεια των ΗΠΑ την τρέχουσα περίοδο. Εν όψει των προεδρικών εκλογών η επανεκκίνηση της αμερικανικής οικονομίας θα είναι το κεντρικό μέλημα της Αμερικανικής διοίκησης και οι διεθνείς πρωτοβουλίες θα υπηρετούν τον στόχο επανεκλογής του Προέδρου Τράμπ.

Κατά συνέπεια ενδεχόμενη ένταση Ελλάδας-Τουρκίας δεν θα προκαλέσει παρέμβαση του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος έχει προσωπική εκτίμηση στο πρόσωπο του Τούρκου Προέδρου, αλλά θα αποτελέσει αντικείμενο διαχείρισης της αμερικανικής διοίκησης. Σε αυτή την περίπτωση οι ΗΠΑ θα παρέμβουν κατευναστικά μόνο σε ακραία εξέλιξη της έντασης.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο νέος γύρος συνομιλιών για το Brexit σταμάτησε, προκαλώντας ανησυχίες για Brexit χωρίς συμφωνία. Η Βρετανία και η ΕΕ θα συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις πριν από τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ 18-19/6/2020. Το Λονδίνο θα πρέπει να αποφασίσει αν θα ζητήσει παράταση της συμφωνίας μετάβασης με την ΕΕ από την Σύνοδο Κορυφής. Η στερλίνα είναι στο χαμηλότερο σημείο της ως προς το δολάριο και το ευρώ σε σχεδόν τρεις δεκαετίες,  λόγω των συχνών εναλλαγών στην υλοποίηση του Brexit, της προοπτικής αρνητικών επιτοκίων και της σημαντικής ύφεσης λόγω πανδημίας.

Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουήλ Μακρόν απώλεσε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία, καθώς 17 βουλευτές και πρώην υπουργοί, προσκείμενοι σε περιβαλλοντικές και φεμινιστικές οργανώσεις, δημιούργησαν νέα πολιτική ομάδα στην Βουλή με ονομασία Ecologie Démocratie Solidarité (EDS).

Οι προτάσεις της νέας ομάδας περιλαμβάνουν έναν προσωρινό φόρο πλούτου και πλήρη καταβολή ελάχιστου εισοδήματος σε κάθε πολίτη ηλικίας άνω των 18 ετών, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κρίση του κορονοϊού. Το κόμμα του Μακρόν, το La République en Marche (LREM), στερείται της απόλυτης πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο. Αν και η κίνηση απειλεί την ισχύ του LREM στο κοινοβούλιο, οι αντιφρονούντες δεν δημιουργούν επίσημο πολιτικό κόμμα. Σίγουρα όμως αδυνατίζουν το προφίλ του Γάλλου Προέδρου στην χώρα και στην ΕΕ.

Η πρωτοβουλία Μέρκελ- Μακρον για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας με 500 δισ.€, οφείλεται στην πίεση του Γάλλου Πρόεδρου προς την Γερμανίδα Καγκελάριο, ο οποίος αμφισβητήθηκε στο εσωτερικό της χώρας του ως προς τον ηγετικό ρόλο της Γαλλίας στην ΕΕ. Στην ίδια κατεύθυνση για την ανάληψη της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας λειτούργησε η έντoνη αντίδραση της Ιταλίας, καθώς οι πολίτες της διαπίστωσαν την απουσία της ΕΕ στην διάρκεια της υγειονομικής κρίσης.

   

Καθυστερεί η εκταμίευση

Συνέπεια της γαλλο-γερμανικής πρωτοβουλίας, ήταν η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δημοσιονομική τόνωση της οικονομίας,με560 δισ. € (το μεγαλύτερο μέρος των οποίων θα αντιστοιχεί σε επιχορηγήσεις και το υπόλοιπο σε δάνεια) για την καταπολέμηση της ύφεσης λόγω πανδημίας. Η κίνηση αυτή επιχειρείται να παρουσιαστεί ως πρώτο βήμα για την αμοιβαιοποίηση χρέους στην ΕΕ, αλλά στην πραγματικότητα οι «φειδωλές» χώρες του Βορρά θα «νερώσουν» την πρωτοβουλία, ενώ χρονικά θα καθυστερήσει να υλοποιηθεί. Η Καγκελάριος Μέρκελ έχει ήδη δηλώσει ότι οι διαπραγματεύσεις δεν θα είναι εύκολες.

Η πρόταση θα συζητηθεί σε διαδοχικές συνόδους κορυφής της ΕΕ. Η πρόεδρος της Επιτροπής έχει σκληρό δρόμο στην επίτευξη συμφωνίας των κρατών μελών. Η ανακοίνωση των πρόσθετων κονδυλίων για την Ελλάδα δημιούργησε πολιτική ευφορία στην χώρα, υποτιμώντας τόσο το τελικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, όσο και τους όρους που θα συνοδεύουν την οικονομική στήριξη. Η ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης και εν συνεχεία η υλοποίηση της θα προσφέρουν τα νέα κονδύλια στην ελληνική οικονομία στο τρίτο τρίμηνο του 2021.

Για την εκταμίευση των ποσών θα συνταχθεί εθνικό σχέδιο από την κυβέρνηση σε διαβούλευση με την Ευρ. Επιτροπή και τα ποσά στα επί μέρους έργα θα διανέμονται με αποφάσεις της Ευρ. Επιτροπής. Τα έργα θα ενταχθούν σε δράσεις για πράσινη ανάπτυξη-αντιμετώπιση κλιματικής κρίσης, ψηφιακές υποδομές και υγεία. Τα έργα αποτελούν ευκαιρία παραγωγικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας, αλλά η ευκαιρία θα χαθεί καθώς τα κονδύλια θα κατευθυνθούν σε πελατειακά κέντρα.

Η καθυστέρηση στην υλοποίηση των δράσεων του Εργαλείου Ανάκαμψης θα οδηγήσει σε χαμηλή απορροφητικότητα το 2021 και η αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ θα είναι περιορισμένη. Στην περίοδο Ιούνιος 2020-Σεπτέμβριος 2021 περιορισμένα ποσά θα εκταμιευτούν από την ΕΕ προς την Ελλάδα σε σχέση με τις ανάγκες για την ανάσχεση της ύφεσης.

Σε αυτό το διεθνές ρευστό περιβάλλον, η ενδεχόμενη ένταση Ελλάδας-Τουρκίας, θα επιδεινώσει την οφειλόμενη στην πανδημία ύφεση. Σε περίπτωση εμπέδωσης στη διεθνή κοινότητα του ενδεχομένου τυχόν θερμού επεισοδίου θα πληγεί η τουριστική αγορά και θα αυξηθεί ο επενδυτικός κίνδυνος για την χώρα.

Υπό αυτό το πρίσμα η ανάληψη διπλωματικών πρωτοβουλιών από την χώρα μας για την διευθέτηση θεμάτων που αφορούν την θαλάσσια οικονομική ζώνη και την υφαλοκρηπίδα συνιστά προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομίας και την σταδιακή αποκατάσταση της απασχόλησης. Η όποια καθυστέρηση λόγω πολιτικών υπολογισμών θα είναι σε βάρος και της οικονομίας. Η οριοθέτηση με την Ιταλία είναι ένα θετικό βήμα, αλλά  το μείζον από άποψη ασφάλειας και ικανοποίησης εθνικών συμφερόντων είναι οι σχέσεις με την Τουρκία.

Η κυβέρνηση έχει αυτοπαγιδευτεί από την προεκλογική τακτική της ΝΔ, η οποία ενίσχυσε άκριτα την εθνικιστική ρητορική. Προκειμένου η κυβέρνηση να αποφύγει ρήξη με το συγκεκριμένο εθνικιστικό ακροατήριο, επιλέγει την στάση αναμονής και η πρωτοβουλία των κινήσεων περνάει στην Τουρκία.

Η Ελλάδα καλείται μέσα στο καλοκαίρι να διαχειριστεί τριπλή κρίση, την υγειονομική καθώς η άρση της καραντίνας συνεπάγεται κινδύνους, την οικονομική καθώς η ύφεση θα γίνει αισθητή και την γεωπολιτική λόγω Τουρκίας. Η στάση αναμονής με κυβερνητικές δηλώσεις αισιοδοξίας και αυτοπεποίθησης δεν αρκούν, ο χρόνος τρέχει σε βάρος της χώρας, με τους κύριους διεθνείς παράγοντες να έχουν χαμηλά στην ατζέντα τους την Ελλάδα.

• Οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.