του Σωτήρη Σιδέρη

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται πλέον σε έναν διαρκή κύκλο έντασης. Ωστόσο η χώρα είναι καθηλωμένη στον φόβο, την αμηχανία και την αβεβαιότητα.  Στο επόμενο στάδιο - μάλλον έντρομοι και δήθεν ανυποψίαστοι κάποιοι - η χώρα θα βιώσει κάποια στιγμή τραγωδία. Δεν είναι μεμονωμένος ο τρόπος που η Ελλάδα αντιδρά στην καταπάτηση ελληνικού εδάφους στον Έβρο,  όπως λένε οι ειδικοί, είναι ο κανόνας, παρά την εκτόνωση στην συνέχεια, για την οποία δεν γνωρίζουμε  λεπτομέρειες ακόμη.   Ξέρουμε όμως ότι οι Τούρκοι μετά την εκτόνωση ζητούν διάλογο.
Η Τουρκία πλέον δρα καθημερινά, όλο τον χρόνο και στη θάλασσα και στον αέρα Αν  λειτουργούσαν οι κόκκινες γραμμές μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας  και εξελίσσονταν οι διερευνητικές συνομιλίες, τα πράγματα ίσως ήταν καλύτερα . Αλλά εδώ πρόκειται για μια συνολική κρίση. Μιλάμε για ολόκληρη στρατηγική γκρίζων ζωνών που επεκτείνεται πια και στον Έβρο. Και αφού η Τουρκία το ξεκίνησε με σχέδιο θα το συνεχίσει.  Μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας  υπάρχει μια νεκρή ζώνη, που επιταχύνει και ενισχύει τις εντάσεις.

Η οργισμένη αντίδραση Δένδια  σε απάντηση υποτιθέμενων  fake news,  ότι «καμία ξένη δύναμη δεν βρίσκεται σε Ελληνικό έδαφος» και ότι «η Κυβέρνηση έχει αποδείξει ότι ξέρει να υπερασπίζεται τα σύνορα Ελλάδας και Ευρώπης και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα», το μόνο που επιβεβαιώνει είναι η δική του τραγελαφική διπλωματία.  Επίσης αυτή η γραφικότητα περί φύλαξης των ευρωπαικών συνόρων πρέπει να σταματήσει . Γατί δεν καταπατήθηκε βέλγικη γη αλλά ελληνική . Και  εξ όσων γνωρίζουμε δεν έκανε διάβημα το Βερολίνο ή η Ρώμη , αλλά το ελληνικό ΥΠΕΞ γιατί ελληνικά σύνορα παραβιάστηκαν. Είναι διαφορετικό πράγμα η μετριοπάθεια, η ψυχραιμία και η αυτοπεποίθηση και διαφορετικό πράγμα ο κατευνασμός.
Είναι ο ίδιος υπουργός που  δήλωσε ότι  «υπάρχει ένα ζήτημα αμφισβήτησης του ακριβούς ορίου, εξαιτίας και των αλλαγών της κοίτης του ποταμού (...)» και πως πρόκειται για λίγες δεκάδες μέτρα.  Ο Δένδιας αδυνατεί να κατανοήσει την διαφορά μεταξύ της διπλωματίας του ραδιοφώνου και της εθνικής κυριαρχίας. Ας σημειωθεί ότι παραλίγο να γίνει πόλεμος με την Τουρκία στα Ίμια με εμβαδόν     0,04 km2… Δεν είναι  τα μέτρα  κ. Δένδια…. Ευχή είναι να λήξει εδώ το όλο θέμα.. Αλλά τα δεδομένα αλλού οδηγούν δυστυχώς.
Και οδηγούν όπως όλα δείχνουν σε μια νέα φάση καθώς το τουρκικό ΥΠΕΞ ανακοίνωσε ότι , ο ποταμός Έβρος, που αποτελεί το σύνορο με την Ελλάδα, «έχει αλλάξει σημαντικά για φυσικούς και τεχνικούς λόγους από το 1926», όταν δηλαδή καθορίστηκαν οι συνοριακές γραμμές, κι έτσι –σύμφωνα πάντα με την Άγκυρα–, δεν υπάρχουν ακριβείς συντεταγμένες μεταξύ των δύο χωρών σε αυτήν την περιοχή των συνόρων. Αν η θέση της Τουρκίας είναι σωστή, ας ανταποκριθεί η Αθήνα. Αν όχι, όπως ισχυρίζονται οι Έλληνες ειδικοί, τότε δεν υπάρχει ούτε λέξη από πλευράς κυβέρνησης μέχρι στιγμής, τι θα πράξει.
Συνεπώς, σύμφωνα με την Τουρκία  θα πρέπει να υπάρξει τεχνικός συντονισμός μεταξύ αντιπροσωπειών από τις δύο χώρες και υπογραμμίζει πως δεν θα πρέπει να γίνουν έργα για την τοποθέτηση φράκτη στην περιοχή πριν από τη διεξαγωγή των σχετικών συνομιλιών. Μπορούμε να προβλέψουμε από τώρα ότι η κατασκευή του φράκτη στο συγκεκριμένο σημείο θα ανασταλεί.
       

Η γραμμή έντασης 

Η γεωγραφία της έντασης, είναι  πλέον όλη η γραμμή από τον Έβρο , διαπερνά όλο το Αιγαίο, τη  θάλασσα και τον αέρα και φθάνει μέχρι την Κύπρο.  Στην προκειμένη περίπτωση είναι ένα σημείο του Έβρου που πλημμυρίζει και δημιουργεί μια νησίδα, που ωστόσο ανήκει στην Ελλάδα με την συνθήκη της Λωζάννης .   Έχουμε λοιπόν μια μόνιμη πλέον κατάσταση. Παραβιάσεις χωρικών υδάτων, εθνικού εναερίου χώρου (και όχι η απλή παράβαση κανόνων FIR), χαμηλές πτήσεις πάνω από κατοικημένα νησιά,  γεωτρήσεις, σεισμικές έρευνες εντός υφαλοκρηπίδας, λεκτική βία, αμφισβήτηση κυριαρχίας νησιών και πολλά ακόμη.  Είναι  ένα μείζον, συνολικό, στρατηγικό πρόβλημα σχέσεων  και όχι ένα εφήμερο περιστατικό που μπορεί να προκαλέσει μια ένταση που στην συνέχεια μπορεί να εκτονωθεί. Η στρατηγική της έντασης και της αμφισβήτησης είναι το πρόβλημα .
           

Ο πρωθυπουργός απουσιάζει

Αν υπήρχε πρόβλημα χειρισμών του Ν. Δένδια το πρόβλημα θα αντιμετωπίζονταν με έναν ανασχηματισμό.  Οι διπλωμάτες είναι αποτελεσματικοί όταν έχουν σαφείς οδηγίες και  συνομιλητές διπλωμάτες. Τώρα δεν έχουν ούτε οδηγίες ούτε συνομιλητές. Αλλά δεν είναι ούτε υπηρεσιακό το πρόβλημα. Είναι κυβερνητικό, είναι πολιτικό και πλέον έχει γίνει νοοτροπία ο κατευνασμός και ο φόβος και η απουσία πολιτικού σχεδίου και δόγματος.
Κυβερνητικό πρόβλημα όμως σημαίνει ότι όταν η διπλωματική υπηρεσία ή ο υπουργός Εξωτερικών δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα, τότε αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ο πρωθυπουργός, που φέρει την πρώτη ευθύνη και έχει όλη την εξουσία να δράσει. Αυτό όμως που παρατηρούμε στον σημερινό πρωθυπουργό, είναι ότι είναι πάντα παρόν όταν τον καλεί η ολιγαρχία αλλά είναι απών  όταν τον καλούν τα μεγάλα εθνικά προβλήματα.
Εκ των πραγμάτων , υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα στα οποία έχει αναμιχθεί ο κ. Μητσοτάκης με κορυφαίο παράδειγμα την συνάντησή του με τον Ερντογάν που εξελίχθηκε στην κρίση που παρακολουθούμε σήμερα. Ο πρωθυπουργός δεν εμπνέει, δεν αφιερώνει χρόνο, δεν σχεδιάζει και προφανώς θα πρέπει να εξηγήσει ο ίδιος τι συμβαίνει με την Τουρκία , την Κύπρο, την Αλβανία, το Ισραήλ και γενικότερα τι συμβαίνει στην εξωτερική πολιτική, όταν δεν μπορεί να το κάνει ο υπουργός Εξωτερικών. Ο κ. Μητσοτάκης, όταν αποστασιοποιείται από τον κ. Δένδια δεν κάνει καμία χάρη στον εαυτό του , ούτε στον υπουργό του, αποστασιοποιείται από τα προβλήματα της χώρας που απαιτούν την άμεση, ενεργό και μόνιμη εμπλοκή του.
           

Ο Έβρος και η Τουρκία

Είναι λοιπόν ανησυχητικό ότι η Ελλάδα  δεν αντιδρά όπως αντιδρούν όλα τα κράτη του κόσμου που έχουν αυτοπεποίθηση και αυτοσεβασμό. Διπλωματικά , πολιτικά, στρατιωτικά και με την ιεράρχηση που αναφέρονται. Τίποτα από όλα αυτά δεν συμβαίνει και κάθε μέρα που περνά καταγράφεται νέα κλιμάκωση, νέοι κίνδυνοι αναδύονται. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας επιτέθηκε στους βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης για τα ερωτήματα που έθεσαν σχετικά με την ενέργεια της Τουρκίας να καταπατήσει ελληνικό έδαφος στο νότιο Έβρο. Το πρόβλημα της Ελλάδας και του Δένδια όμως δεν είναι η αντιπολίτευση.
Είναι η αδυναμία, προσωπική και κυβερνητική να  αναχαιτίσει  την ροή των μόνιμων πλέον επιθετικών ενεργειών της Άγκυρας που αυξάνονται, ενισχύονται και εμπλουτίζονται με νέα στοιχεία. Εκτός του κυρίου Δένδια , αντίστοιχη αδυναμία επιδεικνύει και ο υπουργός Άμυνας Ν. Παναγιωτόπουλος που μόλις προ ημερών έκανε λόγο για ζεστό και κρύο ντουζ αναφερόμενος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μέχρι πρόσφατα λέγαμε ότι τα πράγματα με την Τουρκία δεν πάνε καλά. Τώρα πάνε χειρότερα.
Σύμφωνα με το καλά ενημερωμένο σε  αμυντικά  ζητήματα militaire.gr  για πρώτη φορά στην περιοχή Μελισσοκομείο που ευρίσκεται  ανατολικά του ποταμού Έβρου αλλά η οποία  σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Διαχάραξης των Ε/Τ Συνόρων της 23 Νοεμβρίου 1926 ανήκει στην Ελλάδα (λόγω μετατοπίσεων της κοίτης του ποταμού) εισήλθε Τουρκική ένοπλη στρατιωτική δύναμη (Στρατοχωροφυλακή)  πριν από μία εβδομάδα και παρέμεινε  τμήμα της εκεί μέχρι και χθες τουλάχιστον. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι δεν πρόκειται για μία αμφισβητούμενη περιοχή,  αλλά  για μία περιοχή που αναντίρρητα ανήκει  στην Ελλάδα και ουδέποτε μέχρι σήμερα δεν είχαν  εισέλθει Τούρκοι Στρατιώτες.
           

Εντάσεις στην Τουρκία

Εντός των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων καταγράφονται έντονες διεργασίες με τον Χ. Ακάρ να έχει τον έλεγχο του υπουργείου Άμυνας , αλλά και του υπουργείου Εξωτερικών και επηρεάζει σημαντικά τον Ερντογάν στην λήψη των αποφάσεων. Είναι προφανές ότι η Τουρκία δεν μπορεί να κερδίσει τίποτα στην Ανατολική Μεσόγειο χωρίς διαπραγματεύσεις, γιατί απλά δεν μπορεί να προκαλέσει παγκόσμια κρίση αντιμετωπίζοντας Ελλάδα, Κύπρο, Συρία, Αίγυπτο και φυσικά τις μεγάλες δυνάμεις που ελέγχουν τις διεθνείς ισορροπίες. Η αποχώρηση των εταιρειών από την ΑΟΖ της Κύπρου προσφέρει χώρο και χρόνο για διαπραγματεύσεις. Η πιο επικίνδυνη κατάσταση είναι η αναβάθμιση του κινδύνου στις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία . Η ενίσχυση των σχέσεων των ακροδεξιών Γκρίζων Λύκων και των στρατιωτικών είναι ένα ακόμη πιο απειλητικό μείγμα για την Ελλάδα. Επίσης η Αθήνα θα πρέπει να αλλάξει τα ενδιαφέροντά της, καθώς η πορεία αποκατάστασης των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας έχει ήδη ξεκινήσει και οι ΗΠΑ επίσης, αλλάζουν τόνους υπέρ της Άγκυρας .  Άρα η Αθήνα θα πρέπει να εγκαταλείψει την ενημερωτική διπλωματία του Νίκου Δένδια και η κυβέρνηση να διαμορφώσει τις απαντήσεις της μέσα από συναίνεση και επίδειξη αποφασιστικότητας όχι μόνο προς την Άγκυρα, αλλά και τους διεθνείς οργανισμούς, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και την Ρωσία.