του Γιάννη Μπράχου•

Η Κίνα, που πρώτη χτυπήθηκε από τον κορωνοϊό φαίνεται να διαθέτει ισχυρά αντανακλαστικά ώστε να εκμεταλλευθεί την πανδημία στο γεωστρατηγικό πεδίο. Μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2009 διαφάνηκε η τάση εξισορρόπησης παγκοσμίως της εξουσίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Η Κίνα διαχειρίζεται τις προκλήσεις και τις κρίσεις(υγειονομικές ή οικονομικές) με τρόπο που αναδεικνύει την ισχύ της σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι πολιτικές ηγεσίες στις ΗΠΑ και στην ΕΕ με βραχυχρόνιους υπολογισμούς αποδείχθηκαν μάλλον ανεπαρκείς στο γεωπολιτικό πεδίο.

Η άνοδος της Κίνας αναδιατάσσει την παγκόσμια τάξη με τους ισχύοντες κανόνες της παγκοσμιοποίησης. Η Κίνα ως περιφερειακή δύναμη κατάφερε να αποτελέσει παράγοντα ειρήνης και ευημερίας στην Ασία. Διείσδυσε στην Αφρική διασφαλίζοντας τις απαραίτητες πρώτες ύλες για την παραγωγή της.

Ο εφησυχασμός της ΕΕ και των ΗΠΑ, με βραχυχρόνιους πολιτικούς και οικονομικούς υπολογισμούς οδήγησαν στην υποτίμηση της δυναμικής της Κίνας. Οι αντιπαραθέσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, η διαχείριση της ισοτιμίας του γιουάν, η πρωτοβουλία Belt & Roadμε την σταδιακή εξάρτηση κρατών από την οικονομική δράση της Κίνας ενίσχυσε τόσο τον οικονομικό όσο και τον γεωπολιτικό ρόλο της Κίνας. Η ενίσχυση της Κίνας ξεκίνησε με την ανάδειξη της ως αδιαμφισβήτητης περιφερειακής δύναμης της Ασίας.

Στη συνέχεια η Κίνα ενίσχυσε τον ρόλο της με περιφερειακούς οικονομικούς σχηματισμούς επιλέγοντας ενίσχυση της συνεργασίας της με συγκεκριμένες χώρες, είτε λόγω δύναμης τους, είτε λόγω της αδυναμίας τους. Σε αυτό το πλαίσιο η Κίνα ενίσχυσε τις σχέσεις της με την ΕΕ και ταυτόχρονα ενίσχυε διμερώς τις σχέσεις της με σημαντικές χώρες της ΕΕ, όπως την Γερμανία, την Γαλλία και την Ιταλία. Στον κατάλογο των αδύναμων χωρών της ΕΕ περιλαμβάνονται κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και η Ελλάδα.

Όσον αφορά την Ελλάδα, η κινεζική Cosco είναι η μοναδική πραγματική άμεση ξένη επένδυση στην χώρα τα τελευταία χρόνια εν μέσω μνημονίων και οικονομικής κρίσης, ενώ η ελπίδα των ελληνικών κυβερνήσεων είναι η προσέλκυση κινεζικών επενδύσεων. Από την άλλη πλευρά του Αιγαίου η Τουρκία διαπραγματεύεται τον δανεισμό της από την Κίνα, προκειμένου να υπερβεί την τρέχουσα οικονομική κρίση της.

Η πανδημία απετέλεσε καλή αφορμή, κρίνοντας από τις αντιδράσεις των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Γαλλίας, ώστε η Κίνα να κληθεί να λογοδοτήσει για ολιγωρία στην παγκόσμια εξάπλωση του Covid-19, αμφισβητώντας την ανάδειξη της Κίνας ως μελλοντικής υπερδύναμης.

Σε αυτό το πλαίσιο αντιπαράθεσης, η Γερμανία ως ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας με ισχυρή διασύνδεση με την Κίνα, θα πιεσθεί γεωπολιτικά καθώς θα κληθεί σε επιλογές μεταξύ των ισχυρότερων δυνάμεων παγκόσμιας εξουσίας. Απλοποιώντας το σχήμα, τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Γερμανίας ταυτίζονται με αυτά της Δύσης, ενώ τα οικονομικά της με αυτά της Ανατολής. Αυτός ο δυϊσμός ωθεί σε αδράνεια τη διεθνή στάση της ΕΕ.

Η εξέλιξη της πανδημίας στο Γουχάν, παρά τις όποιες αστοχίες της Κίνας, έδωσε τη δυνατότητα  στη κινεζική ηγεσία να εκμεταλλευτεί τον ιό για την προώθηση της δημόσιας εικόνας της με αποστολές υγειονομικού προσωπικού και υλικού σε κράτη της ΕΕ, την στιγμή που η ΕΕ αδυνατούσε να δείξει την παραμικρή αλληλεγγύη στα μέλη της.
Η κινεζική οικονομία διπλασιάζεται σε μέγεθος κάθε δώδεκα έτη. Στα 100 χρόνια από την επέτειο της νίκης του Μάο, το 2049, η Kίνα έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σευπερδύναμη, σε νέο διπολικό σύστημα παγκόσμιας εξουσίας. Η έμφαση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και στην ανάδειξη της Ρωσίας ως το αντίπαλο στρατόπεδό της, επέτρεψε στην Κίνα να ενισχύεται οικονομικά και γεωπολιτικά. Άλλωστε οΜάο είχε εύστοχα συνοψίσει την γεωπολιτική στρατηγική με αφορμή την αναφορά του στον πόλεμο: «Όταν ο εχθρός προελαύνει, υποχωρώ. Όταν ο εχθρός στρατοπεδεύει, τον ενοχλώ. Όταν ο εχθρός εξαντλείται, τον σφυροκοπώ. Όταν ο εχθρός υποχωρεί, τον καταδιώκω».
Κατά την κρίση του 2008, το συνολικό χρέος της Κίνας (συμπεριλαμβανομένου του χρηματοπιστωτικού τομέα) προς ΑΕΠ ήταν 173%, το 2019 αυξήθηκε σε περίπου 300%, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών.

Η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της Κίνας το 2020 ενέχει σημαντικούς κινδύνους για την υπόλοιπη Ασία, η οποία χάνει τον προστάτη της ανάπτυξης της. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Κίνας υποχώρησε 6,8% το πρώτο τρίμηνο του 2020.

Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2009, η Κίνα ανέλαβε πρωτοβουλίες ενισχύοντας την περιφερειακή ανάπτυξη της Ασίας. Η περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού απέκτησε μέσο ρυθμό ανάπτυξης 1,3% κατά τη διάρκεια της ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης 1997-1998 και 4,7% την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης 2008-2009.

Σήμερα οι οικονομικές πρωτοβουλίες της Κίνας ως απάντηση στην πανδημία αντιπροσωπεύουν περίπου το 3% του ΑΕΠ, σε αντιδιαστολή με τα αντίστοιχα προγράμματα των ΗΠΑ (περίπου 10% του ΑΕΠ) και της Ιαπωνίας (περίπου 20% του ΑΕΠ). Η εξασθένηση της Ασίας στην παρούσα κρίση καθιστά την Κίνα απόλυτα κυρίαρχη στην Ασία, ενισχύοντας την οικονομική και γεωπολιτική της επιρροή στη Δύση.

Η εξισορρόπηση της δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο που επιδιώκει η Κίνα μπορεί να συνοψισθεί στην ρήση του SunTzu: «Η απόλυτη υπεροχή δεν έγκειται στη νίκη σε κάθε μάχη, αλλά στην νίκη του εχθρού χωρίς ποτέ να πολεμήσουμε… πολύ καλύτερα από το να προκαλέσουμε τον εχθρό στο πεδίο της μάχης είναι… με ελιγμό να έρθει σε δυσμενή θέση από την οποία η απόδραση είναι αδύνατη. "

*Οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.