Η δημιουργία ψευδών εντυπώσεων μέσω της προβολής θέσεων ότι η Τουρκία είναι μονίμως αδικημένη και ούτε λίγο  , ούτε  πολύ να εμφανίζεται ως στυλοβάτης του Διεθνούς Δικαίου, αποτελεί μια σταθερή διεθνή επικοινωνιακή στρατηγική της Τουρκίας. Την τακτική αυτή ακολουθεί συχνά ως προς το ζήτημα των οριοθετήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, ακόμη και στο Αιγαίο. Την ακολούθησε έναντι των Κούρδων πολλά χρόνια τώρα εμφανιζόμενη ως θύμα τρομοκρατίας και όχι ως θύτης ενός λαού που διεκδικεί αυτονόητα δικαιώματα. Την ακολούθησε τελευταία και στην συμφωνία Τουρκίας –Λιβύης και στην Κύπρο πολλές φορές .

Την εικόνα αυτή προσπάθησε να εμφανίσει ένας πρωταγωνιστής της τουρκικής πολιτικής στην περιοχή, ο πρέσβης Τσαγατάϊ Ερτσίγιες ,  γενικός διευθυντής του τουρκικού ΥΠΕΞ, ο οποίος ήταν κεντρικός ομιλητής ημερίδας στις Βρυξέλλες, την Τετάρτη 5 Ιανουαρίου με θέμα «η πολιτική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο». Η ημερίδα διοργανώθηκε με  πρωτοβουλία του Ιδρύματος Πολιτικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (SETA) σε συνεργασία με το Κέντρο Στρατηγικών Ερευνών  του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας.
           

Τουρκικό Δίκαιο

Ο Ερτσίγιες που είναι ο βασικός εμπνευστής της πολιτικής της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ανατολική Μεσόγειο και  είναι ένας από τους εμπνευστές  του δόγματος  της «Γαλάζιας Πατρίδας» έδειξε για μια ακόμη φορά το πώς εννοεί τα τουρκικά συμφέροντα. Είπε συγκεκριμένα ότι «μία από τις θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας είναι ότι οι συμφωνίες για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών δεν πρέπει να παραβιάζουν τα δικαιώματα τρίτων χωρών».

Ωστόσο, η Τουρκία έκανε ακριβώς το αντίθετο με την συμφωνία Τουρκίας –Λιβύης παραβιάζοντας τα δικαιώματα της Ελλάδας, κάτι που δεν είναι μόνο ελληνική θέση , αλλά πλέον διεθνής.
Αυτό πάντως που προκαλεί εντύπωση, είναι ότι ο Τούρκος διπλωμάτης επιμένει ότι η Τουρκία είναι διαθέσιμη για διμερείς διαπραγματεύσεις, αλλά περιμένει από την Ελλάδα να απαντήσει, κάτι που δεν ισχύει.

Ο Ερτσίγιες παρουσιάζοντας την δική του οπτική , είπε μεταξύ άλλων:


•    Ενώ η Τουρκία δεν έχει ανοιχτά θέματα σε επίπεδο θαλασσίων ζωνών στη Μαύρη Θάλασσα, στο Αιγαίο Πέλαγος, όπου υπάρχουν αρκετά εκκρεμή ζητήματα, μέχρι σήμερα δε στάθηκε δυνατή η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Με την Ελλάδα υπάρχει από το 1976 η Συμφωνία της Βέρνης, μία συμφωνία κυρίων, ένα moratorium, βάσει του οποίου παγώνει κάθε ερευνητική δραστηριότητα για πετρέλαιο ή φυσικό αέριο πέραν των χωρικών υδάτων εκάστης χώρας στο Αιγαίο. Οι διερευνητικές συνομιλίες με την Ελλάδα δυστυχώς σταμάτησαν το 2016. Η Τουρκία λέει σήμερα ότι είναι πρόθυμη να επανεκκινηθεί η διαδικασία αυτή, “όταν η Ελλάδα αισθανθεί ότι είναι έτοιμη”.
•    Είναι γενική η διαπίστωση ότι τα θέματα υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ παραμένουν αδρανή μέχρις ότου τα παράκτια κράτη αρχίσουν να ανταγωνίζονται για κάθε είδους πόρους στην ίδια θαλάσσια περιοχή. Αυτό ακριβώς συνέβη και στο Αιγαίο. Με την Ελλάδα δεν είχαμε θέματα υφαλοκρηπίδας μέχρι τη στιγμή που οι δύο χώρες ξεκίνησαν τον ανταγωνισμό για εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου στις αρχές της δεκαετίας του ‘90. Στην Ανατολική Μεσόγειο προέκυψε θέμα θαλασσίων ζωνών, όταν άρχισε να γίνεται λόγος για κοιτάσματα φυσικού αερίου.

το δόγμα και στα δικαστήρια

•    Μία από τις θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας είναι ότι οι συμφωνίες για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών δεν πρέπει να παραβιάζουν τα δικαιώματα τρίτων χωρών. Πέραν αυτού, τα διεθνή δικαστήρια αποφαίνονται ότι σε περίπτωση τέτοιων συμφωνιών, δεν πρέπει να παραβιάζονται οι δυνητικές διεκδικήσεις τρίτων κρατών. Σημείο καμπής υπήρξε το 2011 η έναρξη από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας αδειοδότηση εταιρειών για έρευνες και γεωτρήσεις σε υπεράκτια οικόπεδα, με την Τουρκία να αποφασίζει να αντιδράσει για να προστατεύσει τα δικαιώματά της (έναρξη σεισμικών ερευνών σε θαλάσσια περιοχή για την οποία δόθηκε άδεια από την τουρκοκυπριακή κυβέρνηση).
•    Υπάρχει σταθερή τάση στη διεθνή νομολογία για αναγνώριση περιορισμένων δικαιωμάτων υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε νησιά ή και μη αναγνώριση τέτοιων δικαιωμάτων (απαρίθμηση σχετικών υποθέσεων).
•    Τα άρθρα 74 και 83 της Σύμβασης των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας ορίζουν ότι σε περίπτωση που τα παράκτια κράτη έχουν επικαλυπτόμενες διεκδικήσεις σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, ενθαρρύνονται να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε μία συμφωνία, η οποία δεν θα βασίζεται στον κανόνα της μέσης γραμμής, αλλά θα στηρίζεται στην αρχή της δίκαιης λύσης. Εάν μία συμφωνία δε σταθεί δυνατή, η ίδια Σύμβαση ενθαρρύνει τα παράκτια κράτη να προβούν σε συμφωνία από κοινού ανάπτυξης (joint development agreement). To έπραξαν πρώτες η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. Πρόκειται για έναν πολύ συνετό τρόπο προσέγγισης τέτοιων ζητημάτων. Για να αντιληφθούμε την έννοια της δίκαιης λύσης θα πρέπει να καταφύγουμε στη σχετική νομολογία, η οποία λαμβάνει υπ’ όψιν της, μεταξύ άλλων, τις ιδιαίτερες γεωγραφικές περιστάσεις, τις ακτογραμμές των κρατών και την απόσταση των νησιών από αυτές (αναφορά σε μερική και πλήρη ενθυλάκωση μικρών νησιών), χωρίς να υπάρχει, ωστόσο, κάποιου είδους αυτοματισμός στη ρύθμιση τέτοιων ζητημάτων.

•    Θέση της Τουρκίας είναι ότι είναι έτοιμη να ξεκινήσει συζητήσεις με όλες τις χώρες της περιοχής, ασφαλώς και με την Ελλάδα.  αλλά όχι με τους Ελληνοκυπρίους - λόγω του Κυπριακού.
•    Ο Πρόεδρος Erdogan συναντήθηκε δύο φορές με τον Έλληνα Πρωθυπουργό (Λονδίνο και Νέα Υόρκη), στο πλαίσιο των οποίων συναντήσεων ο Τούρκος Πρόεδρος εξέφρασε την προθυμία του να ξεκινήσει νέο κεφάλαιο διαλόγου για τα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου. “Ακόμη περιμένουμε την απάντηση της Ελλάδας”.
•    Η Τουρκία θα συνεχίσει τις δραστηριότητές της για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων μέχρις ότου κατοχυρωθούν τα δικαιώματά τους. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες διάκεινται θετικά – σε παρασκηνιακό επίπεδο – απέναντι στην πρόταση των Τουρκοκυπρίων από 13.07.2019 για συνεργασία. 

Σχετικά με τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης για καθορισμό ζωών θαλάσσιας δικαιοδοσίας ειπώθηκαν τα εξής:
•    Η συμφωνία αυτή κατοχυρώνει τα δικαιώματα της Τουρκίας, αλλά και το δικαίωμα της Λιβύης επί της υφαλοκρηπίδας της, δεδομένου ότι η Ελλάδα χορήγησε άδειες για έρευνα στα νότια της Κρήτης αναγνωρίζοντας πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και σε μικρά νησιά που βρίσκονται νοτίως αυτής. Η Λιβύη αντέδρασε σε αυτές τις αδειοδοτήσεις “και τελικά ήρθαν σε εμάς και συνάψαμε αυτή τη συμφωνία” (αναλυτικά στοιχεία στις επισυναπτόμενες φωτογραφίες).

Ο Χασάν Μπαρσί Γιαλκίν,  Διευθυντής Στρατηγικών Μελετών του  Ιδρύματος Πολιτικών, Οικονομικών και Οικονομικών Ερευνών,  έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη στρατηγική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
    Γεγονός είναι, τόνισε, ότι η Τουρκία διαθέτει την πιο μεγάλη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο, και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να συνάπτονται διμερείς συμφωνίες για την περιοχή αυτή, οι οποίες αποκλείουν την Τουρκία. Είναι “φυσικώς απαράδεκτη” η πρόθεση γειτονικών χωρών να μη δώσουν “δίκαιο μερίδιο θαλασσίων περιοχών” της Ανατολικής Μεσογείου στην Τουρκία. “Μπορούμε να συζητήσουμε την τουρκική πολιτική στη Μεσόγειο επί τη βάσει αυτού του νομικού, αλλά και φυσικού πλαισίου”, τόνισε. Το μικρό νησί της Μεγίστης, τόσο κοντά στα τουρκικά παράλια, αποτελεί (γεωγραφικά) τμήμα της Ανατολίας, βρίσκεται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. “Τα νησιά μπορούν να έχουν διεκδικήσεις σε θαλάσσιες περιοχές, αλλά αυτές δεν μπορούν να υπερκαλύπτουν τις διεκδικήσεις του παράκτιου κράτους”. Η Τουρκία απέρριψε τις διμερείς συμφωνίες τρίτων χωρών για καθορισμό ζωνών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο επιμένοντας ότι δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία για αυτή την περιοχή χωρίς τη δική της συμμετοχή.
    Εκπλήσσοντας αρκετούς, η Τουρκία κινήθηκε στη λογική των διαγωνίων και όχι των κάθετων γραμμών στη συμφωνία της με τη Λιβύη, σημείωσε. Η Ελλάδα, συμπλήρωσε, χρησιμοποιεί επίσης αυτές τις γραμμές. “Εάν οι άλλες χώρες προχωρούν σε διμερείς συμφωνίες, τότε και η Τουρκία έχει το δικαίωμα να κάνει το ίδιο”. Η Τουρκία χάραξε μία γραμμή, η οποία περνάει ακριβώς δίπλα από την Κρήτη χωρίζοντας την Ανατολική Μεσόγειο σε δύο μεγάλα τμήματα. Το ερώτημα που τίθεται είναι, εάν πρόκειται για βιώσιμη λύση, δεδομένου ότι άλλες χώρες έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες με την Ελλάδα. “Στο σημείο αυτό να σας πω ότι η συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης δεν ωφελεί μόνο την Τουρκία, αλλά και την Αίγυπτο και το Ισραήλ, καθώς αυξάνει τα θαλάσσια όριά τους”, υποστήριξε.
“Εάν κοιτάξουμε τα νησιά που υπάρχουν στην Ανατολική Μεσόγειο και προβούμε σε χαράξεις, η Ελλάδα θα πάρει τη μερίδα του λέοντος και αυτό είναι απαράδεκτο. Αυτός είναι και ο λόγος που συνάψαμε τη συμφωνία με τη Λιβύη. Η Τουρκία ήταν υπέρ της διατήρησης του status quo στην Μεσόγειο, από τη στιγμή που δεν μπορούσαμε να βρούμε μία λύση συνεργασίας.  Εάν, όμως, η ΕΕ συνεχίσει να υποστηρίζει την Ελλάδα και εάν η Ελλάδα συνεχίσει να στηρίζει τους Ελληνοκυπρίους και τις διμερείς συμφωνίες τους στην Α. Μεσόγειο, δεν θα υπάρξει βιώσιμη λύση. Η Τουρκία, ένας από τους πιο ισχυρούς δρώντες στην περιοχή, πιθανότατα δεν θα αποδεχθεί αυτές τις διμερείς συμφωνίες. Για το λόγο αυτό δημιούργησε ένα νέο τετελεσμένο γεγονός”, ανέφερε.