του Σωτήρη Σιδέρη

Ενδείξεις σημαντικών μεταβολών στις πεποιθήσεις των Ελλήνων, μεταξύ άλλων και σε  ένα τμήμα της καλλιτεχνικής και πνευματικής  ελίτ  της χώρας καταγράφονται το τελευταίο διάστημα γεγονός που προκαλεί εύλογες ανησυχίες για το τι επέρχεται στη χώρα.
Η υπογραφή ενός κειμένου, με την ευκαιρία της συγκέντρωσης στο Σύνταγμα στις 20 Ιανουαρίου,  με το οποίο ζητείται δημοψήφισμα για την Συμφωνία των Πρεσπών από κορυφαίους καλλιτέχνες,  που μάλιστα πέρασαν μεγάλο μέρος της ζωής τους υπερασπιζόμενοι την ανοιχτή δημοκρατική κοινωνία, ακόμη και τον σοσιαλισμό , προκαλεί έντονο προβληματισμό. Αυτό που αναδύεται ως αρνητική εξέλιξη είναι οι υπογράφοντες, μεταξύ των άλλων ο Β. Παπακωνσταντίνου,  ο Λ. Μαχαιρίτσας, Μανώλης Μητσιάς,  αλλά και Φρ. Φραγκούλης,   αποτελούν ένα  ετερόκλητο πλήθος με τελείως διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές  που συνυπάρχει κάτω από την ομπρέλα  της καταδίκης της συμφωνίας των Πρεσπών .

Ζοφερές διαπιστώσεις

 Είναι το προοίμιο ενός νέου εθνικιστικού κινήματος ή η αριστερά συντρίβεται ιδεολογικά; Είναι δύσκολο να αποφανθεί κάποιος με βεβαιότητα, αλλά οι ενδείξεις  είναι απογοητευτικές.  Στο θέμα αυτό αν λάβει κάποιος υπόψη του τον λόγο του ΚΚΕ, τις θέσεις και άλλων κομμάτων, της ΝΔ, της Ένωσης Κεντρώων αλλά και μεμονωμένων προσωπικοτήτων , είναι φανερό  ότι συντελείται μια μεταβολή στον κυρίαρχο πολιτικό λόγο και στα αιτήματα της ελληνικής κοινωνίας. Αν οι καλλιτέχνες και πολλά στελέχη κομμάτων ήθελαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους στις ανισότητες θα προτιμούσαν να διακηρύξουν την ανάγκη λαϊκής εξέγερσης για την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει σύμφωνα με τις θέσεις του. Όμως δεν έκαναν τέτοια προσέγγιση. Επέλεξαν την συμφωνία των Πρεσπών για να προσεγγίσουν τον εθνικιστικό λόγο , ακόμη και αν τα κίνητρά τους είναι η αγάπη για την πατρίδα.
Αρκετοί  καλλιτέχνες θεωρούνται αριστεροί, αλλά στοιχίζονται με εθνικιστικές φωνές.  Η συμφωνία των Πρεσπών είναι ένας  συμβιβασμός. Αν οι πνευματικοί άνθρωποι δεν επιθυμούν ειρηνικές συμφωνίες με συμβιβασμούς , πως θα διαμορφωθεί η άποψη των υπολοίπων;
Κατά συνέπεια, κάτι άλλο, πιο βαθύ και πιο δυσανάγνωστο συντελείται στην ελληνική κοινωνία που μάλλον μας έχει διαφύγει.
Η γενικότερη τάση κατά της παγκοσμιοποίησης που ενισχύθηκε σημαντικά μετά την εκλογή Τραμπ και η σημαντική αύξηση των ακροδεξιών δυνάμεων στην Ευρώπη , που ευνοούν την εθνική περιχαράκωση και τον εθνικισμό, φαίνεται ότι ήδη εξαπλώνεται και σε στρώματα που θεωρούνταν  ότι εκφράζουν την πρόοδο και τους αδύναμους.  Οι ίδιοι αυτοί καλλιτέχνες όπως και πολλοί άλλοι στο παρελθόν που κινούνταν ιδεολογικά στον αριστερό χώρο και διακρίνονταν για την κοινωνική τους ευαισθησία,  θεωρούνταν τα δημοκρατικά αντίβαρα στην κυβερνητική εξουσία της δεξιάς και επηρέαζαν θετικά τα κοινωνικά κινήματα. Τώρα  κινούνται ως εκκρεμές  μεταξύ της παλιάς ταυτότητάς τους και της υπό διαμόρφωση νέας, ελπίζοντας ότι πρόκειται για κάτι συγκυριακό.
Το φλερτ με τον εθνικισμό και την ακροδεξιά από καλλιτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους γενικότερα, προοιωνίζονται ζοφερές ημέρες . Γιατί οι ακροδεξιοί ,  όχι απλά θα νοιώσουν ότι πλέον υπερέχουν, αλλά θα αποχαλινωθούν θεωρώντας ότι έχουν ισχυρά κοινωνικά άλλοθι, ότι ο αυταρχισμός τους τυλίγεται με λαμπερά ονόματα και ότι έχουν μεγάλα στηρίγματα να γίνουν πιο επιθετικοί.            

Ο εθνικισμός στα βαλκάνια

Αν αυτή η πορεία συνεχιστεί, είναι βέβαιο ότι ο ελληνικός εθνικισμός θα εκτοξευθεί στα ύψη και η δημοκρατία θα τεθεί  υπό δοκιμασία. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη παράμετρος που σχετίζεται με την εξωτερική πολιτική . Όλα αυτά ίσως σηματοδοτήσουν την έναρξη εθνικών αντιπαραθέσεων σε νέα βάση πλέον. Ξαφνικά θα δημιουργηθούν εθνικιστικά αντίρροπα π.χ. στην Μεγάλη Αλβανία. Οι εθνικιστές δεν διαπραγματεύονται γιατί βάση της ιδεολογίας του είναι ότι ανήκουν σε ανώτερη φυλή και ότι έχουν πάντα το δίκιο με το μέρος τους από καταβολής εθνών. Έτσι, η διπλωματία θα υποβαθμιστεί και θα ενισχυθεί η επιθετικότητα με ότι αυτό συνεπάγεται για την ειρηνική συνύπαρξη με τις γειτονικές χώρες. Σημειώνεται ότι εθνικιστικές δυνάμεις αναπτύσσονται ήδη , πέραν της Αλβανίας, στα Σκόπια, την Βουλγαρία και την Σερβία.
   
Αν εξετάσουμε την συμφωνία των Πρεσπών με αυστηρά νομική οπτική, σημείο προς σημείο, λέξη προς λέξη, θα χαθούμε σε λάθος δρόμο. Γιατί αυτή η συμφωνία θα πρέπει να αναλυθεί υπό το πρίσμα των πολιτικών και ιδεολογικών φαινομένων που αναπτύσσονται στις γειτονικές χώρες. Η Ελλάδα, με την συμφωνία των Πρεσπών, κατέθεσε την καλή της πρόθεση και  υπέγραψε ένα σύμφωνο ειρηνικής συμβίωσης. Η ίδρυση μακεδονικού κράτους έπρεπε να εμποδιστεί εδώ και έναν αιώνα. Από την στιγμή που αυτό δεν έγινε, ο σημερινός συμβιβασμός είναι ανεκτός. Και η καλύτερη συμφωνία δεν αντιμετωπίζει τον αλυτρωτισμό. Ο αλυτρωτισμός είναι ιδέα που καλλιεργείται στο υπόστρωμα της κοινωνίας πρώτα πριν βγει στην επιφάνεια. Δηλαδή πέραν της πολιτικής και της διπλωματίας, απαιτείται και ιδεολογικός αγώνας.

Η επόμενη ημέρα

 Το ίδιο ισχύει και για την επιδίωξή της  Ελλάδας να πετύχει συμφωνίες και την Αλβανία. Αν η διπλωματία ηττηθεί και ο εθνικισμός δεν αντιμετωπιστεί, οι περιπέτειες θα είναι προ των πυλών.  Και επειδή οι λέξεις έχουν μεγάλη βαρύτητα, η Αθήνα θα πρέπει να παρατηρεί με μεγαλύτερη προσοχή και να αναλύει καλύτερα τι συμβαίνει στα βαλκάνια και να προειδοποιήσει το Βερολίνο που έχει βεβαρημένο παρελθόν στην περιοχή, ότι η ανάμειξή του στα βαλκάνια ουδέποτε πρόσφερε στην ειρήνη.
Η Γερμανία υπό την πίεση των ΗΠΑ για αύξηση των αμυντικών της δαπανών, εκπονεί ένα νέο δόγμα που περιλαμβάνει , πέραν της ανάπτυξης  των Ενόπλων της Δυνάμεων και την εμπλοκή της σε επιθετικές ενέργειες. Μάλιστα στο πλαίσιο της ΕΕ έχει προτείνει την δημιουργία δύναμης ταχείας επέμβασης. Τις τελευταίες εβδομάδες αναμειγνύεται όλο και περισσότερο στις βαλκανικές υποθέσεις, αλλά δεν είναι σαφές τι ακριβώς επιδιώκει, καθώς οι κινήσεις της είναι αντιφατικές.
Αυτό όμως που απουσιάζει από την ευρωπαϊκή πολιτική της Γερμανίας είναι η παντελής απουσία σχεδίου για την ενσωμάτωση των δυτικών βαλκανίων στην ΕΕ και η ενίσχυση των δομών δημοκρατίας και συλλογικής ασφάλειας. Με απλά λόγια η ΕΕ δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει και οι ΗΠΑ μάλλον υποδαυλίζουν τις αντιπαραθέσεις πότε υποκινώντας το Κόσοβο να δημιουργήσει στρατό κόντρα στις αποφάσεις του ΟΗΕ, πότε επιβάλλοντας μια τυφλή αντιρωσική πολιτική στην περιοχή.
Δυστυχώς η Ελλάδα δεν συζητά. Η μετάβαση από την χρεοκοπία στον εθνικισμό θα προκαλέσει νέου είδους προβλήματα. Ποιος πρωθυπουργός θα τολμήσει να κλείσει συμφωνίες με την Αλβανία ή την Τουρκία σε τέτοιο κλίμα;
Υπό αυτό το πρίσμα είναι πιθανό η συμφωνία των Πρεσπών είτε να καταρρεύσει στο μέλλον εξαιτίας της ανόδου εθνικιστικών δυνάμεων και στις δύο χώρες, είτε να χαθεί σε ένα νέο και άκρως επικίνδυνο βαλκανικό κυκεώνα κρίσεων που θα λάβουν τη μορφή ντόμινο και θα απειλήσει τα σύνορα. Καλό είναι να γνωρίζουν όλοι, ότι η Ελλάδα έχει ανοιχτά ζητήματα με τις  χώρες της περιοχής. Και τα προβλήματα ρυθμίζονται είτε διπλωματικά, είτε στρατιωτικά, με τον τρόπο που ρυθμίζονται δηλαδή…..
Ο πολιτικός χάρτης της Ελλάδας αλλάζει ραγδαία. Ελπίδα είναι η αλλαγή να ενισχύσει τη δημοκρατία.  Η επιδίωξη του ΣΥΡΙΖΑ για την δημιουργία προοδευτικού μετώπου πρέπει να έχει προγραμματικό υπόβαθρο τα ζητήματα δημοκρατίας και εξωτερικής πολιτικής. Αρκετά πλήρωσε η αριστερά την συνύπαρξη με τον Καμμένο. Διαφορετικά, ο ορίζοντας θα σκοτεινιάσει επικίνδυνα..