του Σωτήρη Σιδέρη


Η  ένταση στις σχέσεις Ελλάδας –Τουρκίας με φόντο την κρίση της Συρίας και τις ενέργειες αυτονόμησης της Άγκυρας από  το δυτικό στρατηγικό πλαίσιο , επαναφέρει στο διπλωματικό προσκήνιο ιστορικού τύπου προβληματισμούς για τις διεθνείς ισορροπίες. Για πρώτη φορά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο δοκιμάζεται  η συνοχή του δυτικού συστήματος ασφάλειας, με πρωταγωνιστές τον επιθετικό Πούτιν, τον μεγαλοιδεατισμό του Ερντογάν και τον  ασταθή Τραμπ.  Υπό αυτή την οπτική, πολλές χώρες της δύσης επιχειρούν εδώ και αρκετό διάστημα να αμβλύνουν τις αντιθέσεις , αλλά η αμφισημία των ΗΠΑ από τη μια και η δεδηλωμένη αποσκίρτηση της Τουρκίας του Ερντογάν από την άλλη, έχουν οδηγήσει σε προβληματική κατάσταση το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, η αμηχανία των οποίων είναι έκδηλη. Στην  πράξη η Συμμαχία,  πλέον υποκαθίσταται από συγκυριακές συνεργασίες μεταξύ Αμερικανών , Γάλλων και Άγγλων  ή άλλων χωρών στην πορεία, όπως πρόσφατα στην Συρία, αλλά αυτό πλέον είναι ενισχυμένη συνεργασία και όχι λειτουργία συλλογικής δομής ασφάλειας.


Η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις αποτελεί μια επιπλέον δοκιμασία για το ΝΑΤΟ. Η γραφική φιγούρα του γενικού γραμματέα της Συμμαχίας Στόλντεμπεργκ να παραμένει άφωνος ενώπιον του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, όταν ο δεύτερος δηλώνει ότι Τούρκοι στρατιώτες πήραν σημαίες από ελληνικά νησιά είναι ένδειξη παραλυσίας της πιο κρίσιμης πτέρυγας του ΝΑΤΟ , στην πιο καυτή περιοχή του κόσμου αυτή την στιγμή. Σημειωτέον ότι ο Στόλντεμπεργ είναι ο μόνος δυτικός αξιωματούχος που συνομίλησε το τελευταίο διάστημα με την τουρκική ηγεσία και δεν ζήτησε την απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών που κρατούνται στην Ανδριανούπολη, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές.

Οι μεσολαβητές

Αλλά οι μεσολαβητές φαίνεται ότι αναδεικνύονται  η κρίσιμη παράμετρος των ελληνοτουρκικών σχέσεων και είναι πολλοί, είναι ανησυχούντες και είναι επίσης διεθνείς, δηλαδή πέραν του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Για την απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών έχουν μεσολαβήσει η Μέρκελ, ο Πούτιν, ο Βούλγαρος Μπορίσοφ, ο πρώην  ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Τίλλερσον, ο πρόεδρος του Ιράν Ροχανί, το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο, ο Γιούνκερ, οι Γάλλοι , ξένοι πρέσβεις στην Άγκυρα, φυσικά χωρίς αποτέλεσμα. Η Άγκυρα και ο Ερντογάν δείχνουν να αδιαφορούν, αλλά  νοιώθουν την πίεση. Ξέρουν  ότι όλοι αυτοί, κυρίως οι δυτικοί δεν ενδιαφέρονται απλά για τους δύο στρατιωτικούς, αλλά προσθέτουν το πρόβλημα αυτό στο καλάθι των μεγαλύτερων προβλημάτων που έχουν με τον Τούρκο ηγέτη. Ο Ερντογάν κρατά ομήρους τους δύο Έλληνες , αλλά σε βάθος χρόνου θα είναι και ο ίδιος όμηρος της επιλογής του. Τι θα τους κάνει?
Η τάση αποσκίρτησης της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ έχει διπλή ανάγνωση.  Ο Ερντογάν στην πράξη, προσφέρει ένα ακόμη επιχείρημα στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ να αυξήσουν τους τόνους έναντι του Πούτιν και ταυτόχρονα θέλουν την επιστροφή της Άγκυρας στους κόλπους της δύσης . Από τη Βαλτική, μέχρι τα βαλκάνια και τώρα την Τουρκία, οι Ρώσοι πιέζουν τη δύση . Φυσικά δεν είναι αθώοι οι δυτικοί. Με την διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς( κατά παράβαση της συμφωνίας ενοποίησης της Γερμανίας) μετά την κατάρρευση της σοβιετικής ένωσης δίνουν αφορμές στον Πούτιν να αντιδράσει. Και τώρα με την Τουρκία τα πράγματα φθάνουν σε οριακό σημείο.
Στους διπλωματικούς διαδρόμους είναι γνωστό ότι η Ουάσιγκτον επεξεργάζεται ένα νέο δόγμα ασφάλειας που δεν περιλαμβάνει την Τουρκία. Αν δεν ανατραπεί ο Ερντογάν , αν η Τουρκία συνεχίσει την αποσκίρτηση και δεν επιστρέψει στην δύση, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να αναδείξουν την Ελλάδα σε στρατηγικό πυλώνα ασφάλειας του δυτικού κόσμου. Αλλά  η Ελλάδα δεν μπορεί να διαδραματίσει ρόλο χωροφύλακα, ούτε στα βαλκάνια, ούτε στη Μεσόγειο,  και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Σχέδια ήδη γίνονται παντού.  Η μόνη χώρα που δεν σχεδιάζει απολύτως τίποτα για το γεωπολιτικό της μέλλον , είναι η Ελλάδα, γι αυτό και θα συνεχίσει να είναι από τις πλέον ελεγχόμενες χώρες, στρατηγικά και οικονομικά , δηλαδή υπό οικονομική και στρατηγική  επιτροπεία . Το επιπλέον πρόβλημα είναι ότι ενώ η χώρα μας προσφέρει γη και ύδωρ στην δύση, δεν παίρνει τίποτα το χειροπιαστό, για να μην αναφερθούμε στο περίεργο παιχνίδι της επιτροπείας μετά το μνημόνιο.


Προς Ερντογάν


Ωστόσο, στο πλαίσιο  σκέψεων και σχεδιασμών  δηλ. του PLAN B, ήδη οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία έχουν προειδοποιήσει τον Ερντογάν ότι ένα θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα ή μια γενικευμένη στρατιωτική αντιπαράθεση, θα επιφέρει τεράστιο κόστος στην Τουρκία. Θα οριστικοποιήσει την ρήξη των μεταξύ τους σχέσεων, θα επιβληθούν κυρώσεις, θα υπάρξει υπέρτατος βαθμός συνοχής της δύσης, ΕΕ και ΝΑΤΟ εναντίον της Τουρκίας. Είναι όμως θεμιτό και λογικό, να κρατάμε μικρό καλάθι για το πώς θα εκφραστούν όλα αυτά στην πράξη, αν τα πράγματα οδηγηθούν στην σύρραξη, γιατί και η μορφή της σύρραξης παίζει ρόλο.
Θέλοντας και μη όμως , ο Ερντογάν , και ας προσποιείται το αντίθετο, λαμβάνει υπόψη του αυτές τις προειδοποιήσεις.  Το όραμά του για μεγάλη Τουρκία , συγκρούεται με τον φόβο μιας μικρότερης Τουρκίας. Γι αυτό και στην περίπτωση που προκληθεί θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα , δεν θέλει να έχει την ευθύνη η Τουρκία, αλλά να εμφανιστεί ως απάντηση σε ελληνική πρόκληση. Αυτό το νόημα είχε και η δημόσια ανακοίνωση για απόβαση Τούρκων στρατιωτών στον Μικρό Ανθρωποφάγο, απ΄όπου όπως λένε πήραν την ελληνική σημαία.
        Νέο δόγμα
Διπλωμάτες που γνωρίζουν καλά την τουρκική πολιτική δεν αποκλείουν να αληθεύει αυτό, αλλά ακόμη και αν εμφανιστεί βίντεο, η Αθήνα πρέπει πλέον να το ακυρώσει  επικοινωνιακά διαμηνύοντας ότι μπορεί κάποιος να πάρει σημαίες από τα χιλιάδες ελληνικά  νησιά, αλλά δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτό ισοδυναμεί με κυριαρχία. Αυτή η θέση μπορεί να  επανατοποθετήσει τον πόλεμο των σημαιών στο Αιγαίο σε νέα βάση και να διαμηνυθεί στην Άγκυρα ότι η Ελλάδα θα υπερασπιστεί απόλυτα και με κάθε μέσο την ελληνική κυριαρχία. Να διαμηνυθεί επίσης σε όλες τις χώρες και τους διεθνείς οργανισμούς  ότι η πολιτική της Τουρκίας δεν έχει σχέση με νόμιμες διεκδικήσεις , αλλά με τυχοδιωκτική πολιτική αποσταθεροποίησης του συστήματος ασφάλειας και στο Αιγαίο και του δυτικού κόσμου. Με απλά λόγια να τονιστεί, ότι ο πόλεμος των σημαιών, για την Ελλάδα δεν είναι πόλεμος κυριαρχίας γιατί αυτή είναι δεδομένη για τα νησιά μας, αλλά τυχοδιωκτική πολιτική.
Εξυπακούεται ότι μείζον θέμα του μέλλοντος για την Ελλάδα, στην περίπτωση που η Τουρκία αποσκιρτήσει από το ΝΑΤΟ, όπως υποστηρίζουν πολλοί, θα είναι η ισχύς του άρθρου 5 του καταστατικού της Συμμαχίας που προβλέπει την συνδρομή προς ένα κράτος μέλος σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση. Αλλά αυτό είναι μια μακρινή υπόθεση, χρήσιμη στους αναλυτές και στη χώρα μας , όχι όμως  επί του παρόντος.

Ο πόλεμος ταυτότητας


Η Τουρκία είναι αντιμέτωπη με πολυεπίπεδη αντιπαράθεση και στο εσωτερικό της, σε έναν «πόλεμο ταυτότητας» που ορίζεται από ένα εξελισσόμενο αγώνα κυριαρχίας με έπαθλο την  επιβολή μιας ταυτότητας εις βάρος μιας άλλης. Το κακό είναι ότι υπάρχει ένα κοινό υπόβαθρο σε αυτό τον πόλεμο που είναι η έξαρση του εθνικισμού που διαπερνά το σύνολο του πολιτικού συστήματος.
 Έχουμε την σύγκρουση για  την ισλαμική ή την κεμαλική ταυτότητα, την δυτική ή την ανατολική κουτλούρα, τη διαμάχη ισλάμ –κοσμικών, για τη θέση της γυναίκας, την δημοκρατία ή το οθωμανικό μοντέλο διακυβέρνησης, την συμβίωση και την αποδοχή του ρόλου της Τουρκίας στο  δυτικό σύστημα ή την αυτονόμησή της από αυτό. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα  θα είναι σημείο αναφοράς σε όλες τις αντιπαραθέσεις ταυτότητας, άρα η κρίση θα είναι πολύχρονη, αν δεν υπάρξουν ανατροπές στην Τουρκία, ειρηνικές ή βίαιες.  Επειδή πολλά λέγονται για την υγεία του Ερντογάν , ότι η κακή κατάστασή της επηρεάζει την πολιτική του, πρέπει να σημειωθεί ότι ο Τούρκος ηγέτης δεν μοιάζει με κανέναν σύγχρονο ηγέτη της δύσης. Γιατί οι ηγέτες της δύσης ενσωματώθηκαν πλήρως στο σύστημα, ενώ ο Ερντογάν το άλλαξε στην Τουρκία. Αυτό σημαίνει ότι για τους ηγέτες της δύσης τις  τελευταίες δεκαετίες, η αλλαγή στην εξουσία δεν σηματοδοτεί τίποτα το νέο, ενώ ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει ένα νέο σύστημα που θα επηρεάσει την πολιτική ζωή της Τουρκίας δεκαετίες και μετά το θάνατό του. 

Συνθήκη Λωζάννης

Με τις επεμβάσεις της στο Ιράκ και την Συρία, η Τουρκία έχει παραβιάσει την συνθήκη της Λωζάννης. Ο Ερντογάν έχει υποστηρίξει, στην Αθήνα μάλιστα, ότι επιθυμεί την «επικαιροποίηση» της εν λόγω συνθήκης και με την Ελλάδα, επιδιώκοντας αναθεώρηση του νομικού καθεστώτος του Αιγαίου, ώστε ο κόσμος να οδηγηθεί σε μια νέα συνθήκη. Πέραν του κατά πόσο είναι εφικτό αυτό, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει αξιοποιήσει πολιτικά και επικοινωνιακά το θέμα αυτό, προκειμένου να καταδείξει, ότι  αυτό που διακυβεύεται στο Αιγαίο, δεν είναι απλά η ασφάλεια της Ελλάδας, αλλά οι διεθνείς ισορροπίες.

Δέκα προτάσεις


Εν κατακλείδι, η ελληνική κυβέρνηση, πρωτίστως ο πρωθυπουργός πρέπει άμεσα να ιεραρχήσουν και να θέσουν νέα στοιχεία στο τραπέζι έναντι της Τουρκίας που θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στους εξής άξονες
1.    Άλλο πράγμα  ο «πόλεμος των σημαιών», άλλο πράγμα η κυριαρχία επί των νησιών. Για τις σημαίες δεν θα γίνει πόλεμος, για την κυριαρχία θα γίνει, αν αυτό απαιτηθεί
2.    Η επιθετικότητα της Τουρκίας δεν έχει καμία νομική βάση, είναι αποκλειστικά πολιτική στάση. Η Ελλάδα προσθέτει τον όρο τυχοδιωκτική πολιτική στο πολιτικό οπλοστάσιό της, δίπλα στο νομικό. 
3.    Η Ελλάδα, κάνει μια ακόμη προσθήκη και με το νέο της δόγμα ενισχύει τα ιδεολογικά επιχειρήματα για την κατάσταση στην Τουρκία, αποσυνδέοντας την ανάγκη πολιτικού και διπλωματικού διαλόγου, με την αποδοχή του δημοκρατικού ελλείμματος στη γειτονική χώρα. Δηλαδή   δηλώνει υπέρ του διαλόγου και της ειρηνικής συμβίωσης, ταυτόχρονα όμως εναρμονίζεται με τις φωνές για τον περιορισμό της δημοκρατία στην Τουρκία.
4.    Με επιστολή της προς όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης της Λωζάννης , η ελληνική κυβέρνηση θέτει υπόψη τους τις θέσεις της Τουρκίας και επιδιώκει την σύμπηξη ενός μετώπου των υπερασπιστών της εν λόγω Συνθήκης.
5.    Επιδιώκει πιεστικά από τους διεθνείς οργανισμούς να πάρουν σαφή θέση για το Αιγαίο και την Συνθήκη της Λωζάννης.
6.    Δημιουργεί με πρωτοβουλία εξωκυβερνητικών παραγόντων εγνωσμένου κύρους, Ελλήνων και ξένων μια ισχυρή ομάδα στήριξης της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, με νομικά , πολιτικά και ιδεολογικά επιχειρήματα.
7.    Αναβαθμίζει την δράση της σε διακοινοβουλευτικό επίπεδο προσεγγίζοντας αρμόδιες επιτροπές ξένων κοινοβουλίων.
8.    Ενδεικτικά να μπλοκάρει το άνοιγμα κάποιων κεφαλαίων των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας όπως ήδη έχουν κάνει η Κυπριακή Δημοκρατία και η Γαλλία.
9.    Η πολιτική κατευνασμού έχει κάνει τον κύκλο της με αποτυχία, είναι καιρός για την δρομολόγηση της ελληνικής αναθεωρητικής πολιτικής επί συγκεκριμένων ζητημάτων και όχι εν συνόλω , ώστε να μένουν και οι δίαυλοι ανοιχτοί.  Ταυτόχρονα, η Ελλάδα πρέπει άμεσα να επεξεργαστεί ένα δικό της, πρόσθετο σχέδιο για το μεταναστευτικό και να πιέσει για την αποδοχή του, καθώς επί τρία χρόνια βρίσκεται υπό την πίεση και της ΕΕ και της Τουρκίας και πολιτεύεται παθητικά στο μείζον αυτό πρόβλημα
10.    Είναι καιρός κάποια κυβέρνηση να αναλάβει την πρωτοβουλία να θέσει  πολιτικό και χρονικό οδικό χάρτη για την ολοκλήρωση των διερευνητικών συνομιλιών για το Αιγαίο, ώστε αν υπάρξει συμφωνία να λυθούν τα προβλήματα, αν όχι να υπάρξει προσφυγή στη Χάγη. Είναι η μόνη διέξοδος από την κρίση.  Το «δόγμα παραλυσίας» του πλέον αποτυχημένου διπλωμάτη, του Πέτρου Μολυβιάτη έχει ήδη στοιχίσει πολλά στη χώρα και δυστυχώς και σήμερα στο ΥΠΕΞ η εξωτερική πολιτική κινείται στα βαλτωμένα νερά των προηγούμενων κυβερνήσεων , χωρίς  σχέδιο και πολιτική ενέργεια.



Απόψεις

Ειδικού Συνεργάτη Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ-Τουρκίας συνοδεύτηκε με εκτενείς συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών, σχετικά με την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία και το Νότιο Καύκασο. Σύμφωνα με τον τουρκικό... πλήρες κείμενο
Άρης Χατζηστεφάνου Το να είσαι υπεύθυνος ειδικού τμήματος του FBI για την πάταξη της αναρχίας στις ΗΠΑ ακούγεται σαν τη μεγαλύτερη αργομισθία στην Ιστορία. Παρ' όλα αυτά, το ομοσπονδιακό γραφείο ερευνών έχει αυξήσει τους... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Πάντα υπήρχαν οι πρόθυμοι στην πολιτική να συμπορευθούν ακόμη και με την πιο σκοτεινή πλευρά της εκκλησίας, όπως πάντα υπήρχαν οι οπαδοί της κοσμικότητας, ανεξάρτητα από κόμματα και ιδεολογικές τάσεις.... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Η καταθλιπτική εικόνα της τεράστιας αίθουσας του Ταε Κβο Ντο όπου διεξάγεται το 4ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνει και τον εκφυλισμό του κόμματος αυτού. Άδεια αίθουσα, γεμάτοι διάδρομοι , δρόμοι και παράδρομοι,... πλήρες κείμενο
Του Στράτου ΒαλτινούΟ Αλεξέϊ Ναβάλνι πέθανε σε μια φυλακή της Αρκτικής, θύμα ενός δικτάτορα που δεν ανέχεται την κριτική και την αμφισβήτηση. Τυραννικά καθεστώτα που στηρίζονται από τη Δύση εξοντώνουν χιλιάδες. Είναι ο... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Ο Αλέκος Φλαμπουράρης δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Είναι ο εκσκαφέας του κομματικού υπεδάφους και ιδανικός στη δημιουργία μηχανισμών. Η αποχώρησή του από την Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ μετά από λεκτικό... πλήρες κείμενο