του Σωτήρη Σιδέρη

Νέο σκηνικό, που προοιωνίζεται σοβαρές ανακατατάξεις στα βαλκάνια δημιουργείται με την υπογραφή του Συμφώνου καλής  γειτονίας και συνεργασίας, από τους πρωθυπουργούς της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ και της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ στα Σκόπια την 1η Αυγούστου. Η εξέλιξη αυτή αποδυναμώνει την ελληνική εξωτερική πολιτική  ακόμη περισσότερο στην περιοχή. Η Ελλάδα φλυαρώντας επί δύο χρόνια με ασήμαντα και ανύπαρκτα ΜΟΕ με την ΠΓΔΜ έχασε τον προσανατολισμό της και αιφνιδιάστηκε καθώς τα Σκόπια και η Σόφια έκαναν κίνηση ΜΑΤ. Ταυτόχρονα αποδείχθηκαν  ανεπαρκείς οι τριμερείς συνεργασίες και η προσέγγιση με τη Βουλγαρία καθώς ο Μπορίσοφ άδειασε κυριολεκτικά την Ελλάδα δημιουργώντας μια ιδέα ζωτικής επιρροής προς την ΠΓΔΜ.

Πρόκειται για μια ιστορική συμφωνία που έχει συνταχθεί και υπογραφεί σε δύο γλώσσες, την βουλγαρική και την «μακεδονική». Αυτό σημαίνει ότι η Σόφια υπαναχωρεί από τη θέση της , που δεν αναγνώριζε μακεδονική γλώσσα, ενώ τα Σκόπια αποδέχθηκαν την «κοινή ιστορία» καθώς οι δύο χώρες διεκδικούσαν μεγάλες προσωπικότητες οξύνοντας τις εθνοτικές διαφορές. 
Η ντε φάκτο αναγνώριση της «μακεδονικής» γλώσσας επί της ουσίας οδηγεί στην αναγνώριση «μακεδονικού έθνους», αν δεχθούμε ότι η γλώσσα αποτελεί βασικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας  και αυτό είναι το δεύτερο πλήγμα για την Ελλάδα. Από το σημείο αυτό αρχίζει η διπλωματία γιατί πέρα από τα μεταξύ τους προβλήματα που επιλύονται, η Βουλγαρία δηλώνει σαφέστατα ότι πλέον στηρίζει την ένταξη της ΠΓΔΜ στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αφήνοντας μόνη την Ελλάδα .
Οι εξελίξεις αυτές και η κινητικότητα που επιδεικνύει η κυβέρνηση Ζάεφ με τα γειτονικά κράτη, καθώς επιδιώκει πλήρη εξομάλυνση σχέσεων με την Αλβανία και την Ελλάδα, αναπόφευκτα θα τροφοδοτήσουν με νέα ένταση τη διαφορά με τη χώρα μας για την ονομασία. Με την πολιτική αυτή, ο Ζάεφ θα εμφανιστεί κάποια στιγμή, μάλλον από τον Οκτώβριο στις Βρυξέλλες δηλώνοντας ότι  η χώρα του πληροί τα κριτήρια της Κοπεγχάγης περί καλής γειτονίας, δημοκρατίας κλπ , κατά  συνέπεια δεν συντρέχουν λόγοι για να μένει η χώρα του εκτός του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Κομβικής σημασίας όμως θεωρούνται οι αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτωβρίου στην ΠΓΔΜ κατά τις οποίες θα επιδιωχθεί να εδραιωθεί η νέα κυβέρνηση στη συνείδηση του κόσμου με κάποιες επιτυχίες και ταυτόχρονα θα κριθεί ίσως η πολιτική τύχη του Γκρούεφσκι και του κόμματός του. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι έχουν διαβεβαιώσει την Αθήνα παρασκηνιακά ότι μέχρι τις αυτοδιοικητικές  εκλογές στην ΠΓΔΜ δεν θα  γίνει καμία κίνηση για το όνομα. Αν όλα πάνε καλά για τον Ζάεφ , τότε αναμένεται ένα διπλωματικό τσουνάμι , για το οποίο όπως θα καταδείξουμε στη συνέχεια, η Ελλάδα είναι παντελώς ανέτοιμη να αντιμετωπίσει.

Οι διεργασίες

Τις ραγδαίες όπως αποδεικνύεται εξελίξεις, δρομολόγησε ο αναπληρωτής βοηθός ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας, Χόιτ Μπράιαν Γι. Αυτός κινητοποιεί το Στέητ Ντηπάρτμεντ. Το πρόβλημα είναι ότι στον Λευκό Οίκο δεν μπορεί κανείς να απευθυνθεί γιατί ο Τράμπ δεν λειτουργεί διπλωματικά. Αυτό αφήνει το πεδίο ελεύθερο για αμφιλεγόμενες κινήσεις .
 Ο Γι είναι ο αξιωματούχος που ουσιαστικά καθαίρεσε τον Γκρούεφσκι, επέβαλε τον Αλβανό Αχμέτι πρόεδρο του κοινοβουλίου και στηρίζει την ΠΓΔΜ για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ με  την προσωρινή ονομασία. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, ο Γι αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι οι ΗΠΆ είναι κατά μιας συμφωνίας για μια ονομασία   που θα ισχύει έναντι όλων (erga omnes). Μάλλον ευνοεί την διπλή ονομασία.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η Βουλγαρία είναι κατά της ονομασίας με γεωγραφικό προσδιορισμό - η Βόρεια Μακεδονία – που είχε προταθεί γιατί υπονοεί αλυτρωτισμό.
Κατά συνέπεια , σε  μείζονα ζητήματα στρατηγικής και περιεχομένου μιας συμφωνίας η Ελλάδα είναι ήδη χωρίς συμμάχους.

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Αλέξη Τσίπρα και του Μπορίσοφ με τον Βούλγαρο ηγέτη να δηλώνει στον Ελληνα πρωθυπουργό ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα στις σχέσεις των δύο χωρών. Είναι προφανές ότι δεν ήταν πειστικός. Γιατί το θέμα  των Σκοπίων δεν είναι διμερές  Ελλάδας –Βουλγαρίας. Η Αθήνα και η Σόφια είχαν μια κοινή προσέγγιση για να αντιμετωπίσουν μελλοντικά προβλήματα αλυτρωτισμού και αναταραχών στα βαλκάνια . Όταν η Σόφια αλλάζει την πολιτική της έναντι των Σκοπίων, αλλάζει τις ισορροπίες. Επομένως μπορεί οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας –Βουλγαρίας να εμφανίζονται σταθερές, αλλά η αλλαγή κατεύθυνσης αλλάζει τα δεδομένα και τις ισορροπίες.  Φυσικά η Βουλγαρία έχει εδαφικές βλέψεις έναντι της ΠΓΔΜ, όλοι το ξέρουν αυτό, όπως ξέρουν ότι η Βουλγαρία πλήρωσε πολύ ακριβά τον μεγαλοιδεατισμό της.

Κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα στα μέσα Ιουλίου, ο Γι συναντήθηκε με διπλωματικούς και πολιτικούς παράγοντες, αλλά και ακαδημαικούς. Επί της ουσίας ο Αμερικανός αξιωματούχος ήθελε να καθησυχάσει την Ελλάδα διαβεβαιώνοντας όλους τους συνομιλητές του ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να αιφνιδιάσουν την Ελλάδα, ότι δεν θα πιέσουν τις εξελίξεις , αφήνοντας όμως  να εννοηθεί ότι θα υπάρξει κινητικότητα από τον Οκτώβριο.
Στην συνάντησή του με ακαδημαικούς ο Γι ήταν πιο ουσιαστικός καθώς εξέφρασε τον έντονο προβληματισμό του για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση στην περιοχή, προσδιορίζοντας μάλιστα ως ζώνη υψηλού κινδύνου το τρίγωνο, Κόσσοβο-Βοσνία Ερζεγοβίνη-ΠΓΔΜ. Κατά συνέπεια, ο Γι θεωρεί συμβολή στη σταθερότητα την επίλυση του προβλήματος της ονομασίας, χωρίς όμως να ανοίξει τα χαρτιά του για τις θέσεις που ο ίδιος έχει.  Πληροφορίες αναφέρουν ότι κατά τη συνάντησή του με τον Πάνο Καμμένο απλά «έγινε μύλος»

Ερωτήματα

Εκ των πραγμάτων τίθενται ορισμένα ερωτήματα
Πρώτο. Αν η κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα θα εμμείνουν στην απόφαση της συνόδου του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008 ότι η ένταξη της ΠΓΔΜ προυποθέτει επίλυση της ονομασίας. Αυτό γιατί ο καθείς μπορεί να αντιτάξει ότι εφόσον δεν επιλύεται η διένεξη η ένταξη με προσωρινή ονομασία δεν αντιβαίνει το πνεύμα του Βουκουρεστίου.

Δεύτερο Αν η αντιπολίτευση θα παρουσιάσει την δική της θέση ή θα θέσει θέμα δεδηλωμένης περιμένοντας την πτώση της κυβέρνησης από πιθανή άρνηση του κ. Καμμένου να στηρίξει σύνθετη ονομασία. Είναι κάτι που άφησε να εννοηθεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Στην περίπτωση αυτή, η ΝΔ θα ακυρώσει την  ιστορική της θέση ότι τα εθνικά θέματα υπερέχουν έναντι των κομματικών.
Τρίτο. Δεν είναι μόνο ο Καμμένος που μπορεί να προκαλέσει κρίση, είναι και η στάση του Κοτζιά. Ο οποίος δεν έχει πάρει θέση για το όνομα με τις ενδείξεις να  συγκλίνουν ότι μάλλον θα δώσει ένα ακόμη  «πατριωτικό σώου». Αν ο Κοτζιάς δει ότι τα κόμματα θα στηρίξουν π.χ. σύνθετη ονομασία θα είναι εκεί. Αν όχι θα υπερθεματίσει κατά . Επειδή όμως είναι ΥΠΕΞ και επειδή θα διαπραγματευθεί , οφείλει να πει τις απόψεις του δημόσια για να γνωρίζουν οι πολίτες εκ των προτέρων ποιοι θα επιδιώξουν μια λύση και ποιοι θα την υπονομεύσουν.  

Η νέα κυβέρνηση της ΠΓΔΜ εμφανίζεται με ιδέες και δυναμισμό στο προσκήνιο. Στην Αθήνα επικρατεί ένταση . Ότι το θέμα της ΠΓΔΜ θα επανέλθει στο προσκήνιο είναι δεδομένο. Στο ερώτημα τι θα κάνει η Ελλάδα δεν υπάρχει πειστική απάντηση. Οι θέσεις του παρελθόντος ισχύουν όταν επιβεβαιώνονται. Η συναίνεση στα μεγάλα θέματα εξωτερικής πολιτικής δεν είναι δεδομένη αν δεν επιβεβαιωθεί.  Μάλλον θα  επιβεβαιωθεί για μια ακόμη φορά η πολιτική του βλέποντας και κάνοντας. Αρκεί να είναι η σωστή.