του Σωτήρη Σιδέρη

 
Αν και η διαδικασία συζήτησης - ψήφισης του νομοσχεδίου Μενέντεζ - Ρούμπιο, που μεταξύ άλλων προβλέπει αυξημένη δράση των ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο, είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, στην Ελλάδα προκλήθηκε ήδη ευφορία γιατί προβλέπει και τη σύνταξη έκθεσης για τις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά αεροσκάφη.  Σε μια πρώτη ανάγνωση, η εξέλιξη είναι καλοδεχούμενη. Όχι φυσικά γιατί οι ΗΠΑ δεν γνωρίζουν τι γίνεται στο Αιγαίο, αλλά γιατί, σε αρχική φάση τουλάχιστον, διεθνοποιείται με θετικό τρόπο το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα εξαιτίας της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας.

Η Ουάσιγκτον, είναι σαφές, μέσω της Ελλάδας αυξάνει την πίεση προς την Τουρκία και, θεωρητικά προς το παρόν, επιθυμεί ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας της Ελλάδας. Όμως τα πράγματα είναι πιο σύνθετα.
Υπάρχουν ερωτήματα, υπάρχουν ενδεχομένως και παγίδες στην πρωτοβουλία των δύο Αμερικανών, όχι σκόπιμες, αλλά προκύπτουν εκ των πραγμάτων. Είναι όμως μια καλή ευκαιρία η Αθήνα  να παρέμβει αποφασιστικά, να διαπραγματευθεί και να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί.

Οι γκρίζες ζώνες

Στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, λοιπόν, πράγματι οι δύο γερουσιαστές μας προϊδεάζουν για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην περιοχή. Θέλουν ταυτόχρονα να ενισχύσουν το αίσθημα ασφάλειας στην Ελλάδα και να περιορίσουν την τουρκική επιθετικότητα ή απλά να σφίξουν τα λουριά στην Τουρκία. Αυτό μπορεί να συμβεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις, καθώς στην πορεία μπορεί, αντί να ωφεληθεί η Ελλάδα, να πολλαπλασιαστούν τα προβλήματά της.
Το πρώτο ερώτημα είναι αν οι ΗΠΑ αναγνωρίσουν τον εθνικό εναέριο χώρο των 10 μιλίων και όχι των 6 που αναγνωρίζει η Τουρκία. Για παράδειγμα, αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο και η πρώτη έκθεση θεωρεί ως παραβίαση του εθνικού εναέριου χώρου τα 6 μίλια και όχι τα 10, τότε θα δικαιωθεί η πολιτική της Τουρκίας και όχι η Ελλάδα. Σημειώνεται ότι το ΝΑΤΟ, τηρώντας ίσες αποστάσεις στην ελληνοτουρκική διένεξη, δεν αναγνωρίζει στην πράξη τα 10 μίλια. Κατά συνέπεια, αν οι ΗΠΑ δεν εμπλουτίσουν το νομοσχέδιο προς τη σωστή κατεύθυνση, η Ελλάδα θα έχει σοβαρά προβλήματα. Υπό αυτό το πρίσμα, η χώρα μας θα είναι αυτή που θα πιεστεί να επαναπροσδιορίσει τον εναέριο χώρο της ώστε να εναρμονιστεί με τα χωρικά ύδατα των 6 μιλίων, εξέλιξη ιδιαίτερα δυσμενής για την Ελλάδα.
Ήδη το ΝΑΤΟ έχει κάνει δεκτό τον εκβιασμό της Τουρκίας και έμμεσα στην πράξη δέχεται ότι τα νησιά πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένα, ένα πρόβλημα που δεν αντιμετωπίστηκε πολλά χρόνια τώρα και παραμένει ως μια γκρίζα ζώνη στη σχέση της χώρας μας με τη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Ουσιαστικά, η πρόσφατη δήλωση Ακάρ για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών απευθύνονταν στις ΗΠΑ και όχι στην Αθήνα. Το μήνυμα ήταν ότι η Ελλάδα παραβιάζει το διεθνές δίκαιο γιατί έχει διαφορετικό εύρος εναέριου χώρου και χωρικών υδάτων και στρατό στα νησιά και όχι η Τουρκία, κάτι που φυσικά η Ελλάδα δεν δέχεται. Προφανώς όμως η Άγκυρα θα επιδιώξει μέσω των λόμπι να περάσει κάτι σχετικό στο νομοσχέδιο των Μενέντεζ - Ρούμπιο. Για όλους αυτούς τους λόγους απαιτείται σχέδιο και επαγρύπνηση.

Αλλαγή δεδομένων

Δεν είναι φυσικά το εν λόγω νομοσχέδιο που αλλάζει τη ροή των πραγμάτων στην περιοχή. Είναι τα σχέδια ισχυρών κύκλων της Ουάσιγκτον και του εβραϊκού λόμπι να δημιουργηθεί ένας νέος άξονας στην περιοχή, που να συνδυάζει την αύξηση της στρατιωτικοποίησης, την ενεργειακή στρατηγική και την αλλαγή των ισορροπιών στον αραβικό κόσμο ώστε να καταστεί και θεσμικά φιλοδυτικός.
Η στρατιωτικοποίηση θα επιδιωχθεί μέσω της πίεσης προς την Ελλάδα για αύξηση των δαπανών με την αγορά νέων οπλικών συστημάτων από τις ΗΠΑ και τη δυνατότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας να εξοπλιστεί. Η συνεργασία με το Ισραήλ, από αμιγώς ενεργειακή και οικονομική, εξελίσσεται και σε στρατιωτική και θα ήταν ακόμη βαθύτερη αν το Τελ Αβίβ δεν ήταν εξοργιστικά πιεστικό στις απαιτήσεις του για διευκολύνσεις αλλά και για οικονομικά ανταλλάγματα από Αθήνα και Λευκωσία, ακόμη και για κοινές ασκήσεις.
Η εμβάθυνση αυτής της συνεργασίας και ο στόχος δημιουργίας ενός αντι-ιρανικού άξονα είναι φυσικό ότι θα προκαλέσει αντιδράσεις και θα οδηγήσει πιθανόν στη δημιουργία αντίπαλου άξονα υπό την Τεχεράνη, ενδεχομένως και την Τουρκία, ενώ άγνωστο προς το παρόν είναι τι θα κάνει η Ρωσία, καθώς το νομοσχέδιο Μενέντεζ - Ρούμπιο και το δόγμα του ΝΑΤΟ για αυξημένη παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα θα προκαλέσει την αντίδραση της Μόσχας.
Είναι ηλίου φαεινότερο λοιπόν ότι η Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα μιας νέας κατάστασης, που θα επηρεάσει καθοριστικά το μέλλον της όχι μόνο την εξωτερική της πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, αλλά και την εσωτερική πολιτική σκηνή, καθώς αυτές οι αλλαγές θα πρέπει να τύχουν λαϊκής αποδοχής κάποια στιγμή.

Προτάσεις

Προς την κατεύθυνση εκπόνησης ενός στρατηγικού σχεδίου μπορεί να συμβάλει καθοριστικά το υπό ίδρυση Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και αποτελεί ακόμη ένα θετικό ορόσημο για την κυβέρνηση. Είναι αναγκαίο η Ελλάδα να εντάξει το νομοσχέδιο των Μενέντεζ - Ρούμπιο στον διάλογο για τη στρατηγική συνεργασία των δύο χωρών που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι ΗΠΑ θα ασπαστούν τις ελληνικές θέσεις και δεν θα δημιουργήσουν νέες γκρίζες ζώνες.
Κορυφαία συμβολή προς την κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να είναι μια πολιτική διακήρυξη των ΗΠΑ για την ισχύ της Συνθήκης της Λωζάννης. Δεύτερο βήμα θα μπορούσε να είναι η πραγματοποίηση μιας Νατοϊκής άσκησης στο Αιγαίο που να συμπεριλαμβάνει τα Ίμια, το Αγαθονήσι, βραχονησίδες και φυσικά τα Δωδεκάνησα, ώστε να μπει τέλος, τουλάχιστον από την πλευρά του δυτικού κόσμου, στην πολιτική των ίσων αποστάσεων που στην πράξη ευνοεί την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας. Τα μηνύματα είναι σαφή, δεν χρειάζονται επεξήγηση.
Όλα αυτά αποτελούν αναγκαία βήματα προκειμένου η Ελλάδα να αποτελέσει μεν κομβικό σύμμαχο του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, ελισσόμενη με προσοχή ώστε να μην εμπλακεί σε περιπέτειες. Απαιτείται διορατικότητα, στρατηγική και προσοχή ώστε η χώρα μας να αποσπάσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη από τις ανακατατάξεις που διαγράφονται στον ορίζοντα, χωρίς να χάσει την ψυχή της και το ιστορικό κεκτημένο ότι είναι μια χώρα φιλειρηνική, χωρίς αποικιακό παρελθόν, που αποτελεί τον θετικό εταίρο χωρίς να εμπλακεί σε περιπέτειες.
Σε εποχές που τα δεδομένα μεταβάλλονται και αναδύεται νέα τάξη πραγμάτων, απαιτούνται ο ύψιστος βαθμός ετοιμότητας, εθνική συνοχή και υψηλού επιπέδου διπλωματία. Ας σκεφτούμε λοιπόν το μέλλον μας υπό τη νέα οπτική, γιατί η παραλυσία δεν είναι καλός σύμβουλος. Γιατί ακόμη κι αν θέλουμε να μείνουμε μακριά από τις εξελίξεις, δεν θα μπορέσουμε. Η δυναμική των ανακατατάξεων είναι τόσο ισχυρή, που θα συμβεί. Και καλύτερα είναι να συμμετέχουμε και να τις συνδιαμορφώσουμε, παρά να μας επιβληθούν ερήμην μας και εις βάρος μας.