Με δύναμη από το ...παρελθόν

του Σπύρου Σουρμελίδη 

Είναι να απορεί κανείς γιατί ο Γιώργος Καραγκούνης επικαλέστηκε τον Πινοσέτ για να περιγράψει το όραμα του για το ασφαλιστικό της χώρας, αφού μπορούσε κάλλιστα να επικαλεστεί τον…Κώστα Σημίτη ή και τον Γιάννη Σπράο. Γιατί αυτό που προσπάθησε να περιγράψει ως το ιδανικό ασφαλιστικό σύστημα συζητιέται στην Ελλάδα από το 1986.
Σε άρθρο του ο Κ. Σημίτης έλεγε το 87: « η κατάσταση ...απαιτεί ένα σύστημα που να ορίζει σαφώς  τους ρόλους της κοινωνικής ασφάλισης, της κοινωνικής πρόνοιας αλλά και της ιδιωτική ασφάλισης. Ένα τέτοιο σύστημα  δοκιμασμένο ευρέως σε πολλές αναπτυγμένες χώρες όπως για παράδειγμα η Μεγάλη Βρετανία είναι ένα σύστημα συντάξεων τριών επιπέδων, το σύστημα τριών στυλοβατών της ασφάλισης. 1.Μια ενιαία εθνική σύνταξη. 2.Μια σύνταξη αναλογική του εισοδήματος. 3.Μια κλαδική σύνταξη».
Οι Π. Τήνιος, Μ. Νεκτάριος και Γ. Συμεωνίδης, παρουσίασαν τον Δεκέμβριο του 2016 μια εξελιγμένη παραλλαγή του ίδιου συστήματος.

Ο Γιάννης Σπράος όπως και ο Πλάτων Τήνιος πρότειναν το ασφαλιστικό σύστημα που στηρίζεται στις θεωρίες της Σχολής του Σικάγου (νεοφιλελεύθεροι) και το οποίο εφαρμόστηκε πράγματι στην Χιλή και με παραλλαγές σε πολλές ακόμα χώρες.  Και οι δύο αξιοποιήθηκαν από τον Κ. Σημίτη στην δεκαετία του 80 (χωρίς οι απόψεις να εφαρμοστούν) από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και από την κυβέρνηση του Κ. Σημίτη. Ολ αυτά «τελείωσαν» το 2001 με την αποτυχία της αλλαγής του ασφαλιστικού επι Γιαννίτση.
Σήμερα με την αποκάλυψη Καραγκούνη, φαίνεται ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης στηρίζεται και πάλι στο πνεύμα  της κυβέρνησης Σημίτη, διότι δεν έχει και τίποτα άλλο χειροπιαστό. Ξαναφέρνουν λοιπόν όλα αυτά που απέτυχαν η αρνήθηκαν να εφαρμόσουν τις προηγούμενες δεκαετίες. Στόχος να πάνε οι ασφαλισμένοι στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Αν οι εταιρίες πτωχεύσουν (ηθελημένα ή αθέλητα) πάει η σύνταξη. Ποιος θα πληρώσει την τραγωδία; Μα φυσικά το κράτος! Δηλαδή η φορολογία.
Ο Κώστας Καραγκούνης, βουλευτής , τομεάρχης Δικαιοσύνης της ΝΔ,  προσπάθησε να εξηγήσει το σχέδιο της ΝΔ για το ασφαλιστικό (24/7 RADIO) . Όπως είπε "θα ανατρέψουμε τον Νόμο Κατρούγκαλου, που έτσι κι αλλιώς θα είναι προς όφελος των συνταξιούχων κι από κει και πέρα θα δώσουμε την δυνατότητα της επικουρικής ασφάλισης, από έναν προσωπικό κουμπαρά. Ο πρώτος που εφάρμοσε αυτό το σύστημα που ήταν το πιο επιτυχημένο παγκοσμίως, το εφάρμοσε ο δικτάτορας Πινοσέτ στη Χιλή. Ισχύει στην Ευρώπη, ισχύει και στην Αμερική" και πρόσθεσε: "Θα δοθεί η δυνατότητα επικουρικής ασφάλισης από τον ατομικό κουμπαρά. Βεβαίως χρειάζονται προϋποθέσεις, ωστε να καλύπτονται και να εξασφαλίζονται τα χρήματα. Σε κάθε περίπτωση μιλάμε για μια άλλη φιλοσοφία του Ασφαλιστικού".
Το 1995-97 ο Πλάτων Τήνιος και ο Γιάννης Σπράος  (σύμβουλοι της κυβέρνησης Σημίτη) υποστήριζαν τα ίδια πράγματα. Δηλαδή τους τρείς πυλώνες του συνταξιοδοτικού, με στόχο το κράτος να πληρώνει ελάχιστα και να εγγυάται μόνο το ελάχιστο. Και η σύνταξη  ουσιαστικά να επαφίεται στην δυνατότητα του ατόμου να πληρώνει ιδιωτικές ασφάλειες.
Αν οι προτάσεις Σπράου-Τήνιου είχαν εφαρμοστεί στην δεκαετία του 90 το κράτος θα ήταν εγγυητής συντάξεων έως το 2045. Εκεί κάπου θα τελείωναν οι υποχρεώσεις έναντι πολιτών -ασφαλισμένων.  Μετά  το 2045 η ανάγκη  για  κρατική χρηματοδότηση θα είχε μηδενιστεί. 

Μετά από 30 χρόνια

Στις 2 Δεκεμβρίου του 2016 οι Μιλτιάδης Νεκτάριος (διοικητής του ΙΚΑ επι Σημίτη), ο Πλάτων Τήνιος (καθηγητές οικονομίας και οι δύο) και ο υποψήφιος διδάκτωρ Γιώργος Συμεωνίδης, παρουσίασαν μια… νέα πρόταση, «Ένα  νέο σύστημα συντάξεων για τις νέες γενιές: 2017-2060».
Προτείνουν φυσικά μια μεταβατική περίοδο για τους παλιούς ασφαλισμένους, τους πριν από το 1992 και ένα διαφορετικό σύστημα για τους μετά το 1992.
Και σ αυτή την πρόταση ο όρος κλειδί είναι «Τρείς πυλώνες».
-Πρόνοια, ένα εγγυημένο εισόδημα για τους πολύ φτωχούς και αυτούς που δεν θα έπαιρναν ποτέ σύνταξη
-Κύρια και επικουρική που είναι υποχρεωτική ασφάλιση
-Ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης που θα είναι προαιρετική
Το Ταμείο κύριας ασφάλισης βασίζεται στην λειτουργία Ατομικών Λογαριασμών Νοητής Κεφαλαιοποίησης.
Η πρόταση του 2016 είναι αυτή που περιέγραφε το 1987 ο Κ. Σημίτης (δέστε την εισαγωγή του άρθρου), ο οποίος και τότε συνομιλούσε με Σπράο και Τήνιο.

Το «σύστημα» Πινοσέτ

Αυτές οι απόψεις εφαρμόστηκαν πλήρως στην Χιλή μετά το 1981 από τον Πινοσέτ, μόνο που έκανε μία εξαίρεση. Τους στρατιωτικούς οι οποίοι ήταν εκτός συστήματος, αφού είχαν τα πάντα εγγυημένα από το δικτατορικό κράτος.  Στη Χιλη το σύστημα το οργάνωσε ο αδελφός του Πινοσέτ ο Χοσέ Πινέιρα
Το σύστημα λοιπόν του Πινοσέτ , γνωστό ως «τριφασικό σύστημα» και οι πυλώνες του –σε διάφορες παραλλαγές – είναι οι εξής:
Ο πρώτος πυλώνας είναι η «εθνική σύνταξη», που καλύπτεται απ΄ τη γενική φορολογία.
Ο δεύτερος πυλώνας χρηματοδοτείται από υποχρεωτικές εισφορές.
Ο τρίτος πυλώνας βασίζεται στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα και είναι οργανωμένος σε επαγγελματική βάση (επαγγελματικά ταμεία) ή είναι απολύτως ιδιωτική ασφάλιση.
Η συμμετοχή των Χιλιανών εργαζομένων στα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά funds, φτάνει περίπου στο 3,5% του ΑΕΠ της χώρας. Οι πληρωμές συντάξεων είναι ακόμα λιγοστές, κυρίως καθώς είναι ελάχιστοι οι καταθέτες που έχουν μέχρι στιγμής φτάσει σε ηλικία συνταξιοδότησης. Μέχρι το 2008 τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά funds, είχαν διαθέσιμο κεφάλαιο ίσο με το 52,77% του ΑΕΠ της χώρας.
Έξι ιδιωτικές ασφαλιστικές δραστηριοποιούνταν στη Χιλή. Είναι γνωστά στη χώρα με το ακρωνύμιο AFP και ανάμεσά τους βρίσκονται μεγάλοι ασφαλιστικοί όμιλοι όπως η «MetLife» και «Principal Financial Group». Παρακρατούν από τους εργαζόμενους το 10% των μισθών τους, ποσό το οποίο εκμεταλλεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου των ίδιων. Συνολικά το 2016, οι 6 αυτοί όμιλοι διαχειρίζονταν περιουσιακά στοιχεία 160 δισ. δολαρίων. Η μέση σύνταξη το 2006 βρισκόταν κοντά στα 300 δολάρια, λιγότερα δηλαδή από τον κατώτατο μισθό στη χώρα. Το μεγαλύτερα των προβλημάτων είναι ότι πολλοί ήταν εκείνοι που δεν έκαναν σταθερά πληρωμές αλλά και η μαύρη εργασία.

Κατά μέσο όρο, οι άνδρες παίρνουν περίπου το 38% των ασφαλιστικών τους εισφορών που παρακρατήθηκαν και οι γυναίκες το 33%, εξαιτίας και του μεγαλύτερου μέσου όρου ζωής τους. Η μέση σύνταξη στη χώρα, μετά από 35 ή 40 χρόνια δουλειά, δεν ξεπερνά τα 450 δολάρια, ποσό που εξασφαλίζει τα απολύτως απαραίτητα.
Από το 2007 ως το 2014, το 80% των συντάξεων στη Χιλή ήταν πολύ χαμηλότερες από τον κατώτατο μισθό και το 44% κάτω από το όριο της φτώχειας. Έτσι σε δημοσκόπηση του 2016, την ώρα που οι συνταξιούχοι είχαν ξεχυθεί στους δρόμους, διεκδικόντας από την κυβέρνηση την αλλαγή του συνταξιοδοτικού συστήματος και βρίσκοντας ως σύμμαχο τον αδερφό του ίδιου του εμπνευστή της, το 61% των συνταξιούχων δήλωνε πως θέλει την κατάργηση των ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων και την επαναφορά τους στο δημόσιο.

** Η φωτογραφία είναι από το site  www.imerodromos.gr