του Σωτήρη Σιδέρη  
 
Η Φεντερίκα Μογκερίνι έκανε μια περίεργη δήλωση στην Αθήνα, ενώπιον του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά στις 21 Ιουλίου, αμέσως μετά την συνάντησή τους. Η κοινοτική αξιωματούχος είπε σαφώς ότι το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών που απαιτεί η Τουρκία να ισχύσουν για τους πολίτες της στην Κύπρο αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης και μάλιστα μυστικής , αρνούμενη  να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία της με τον Έλληνα υπουργό να μένει σιωπηλός. 

Η απολιθωμένη διπλωματία της Τουρκίας με την εμμονή της στο θέμα των εγγυήσεων οδήγησε τις  διαπραγματεύσεις σε ναυάγιο, με την Άγκυρα όμως να έχει εγγράψει σημαντικά οφέλη σε άλλες πτυχές του Κυπριακού( διακυβέρνηση, έποικοι , περιουσίες) και στο μείζον ζήτημα των τεσσάρων ελευθεριών. Όσο  πρωτοφανές και αν ακούγεται επί εβδομάδες ο ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιάς σε ένα κρεσέντο αυτοπροβολής συνεχίζει να πανηγυρίζει για το ναυάγιο, επικεντρώνοντας αποκλειστικά στο θέμα των εγγυήσεων και αποσιωπώντας το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών που αφορούν πολιτικά  και νομικά άμεσα την Ελλάδα και γιατί το Κυπριακό είναι εθνικό θέμα και γιατί ως μέλος  της ΕΕ έχει δικαίωμα να αρνηθεί   να υπογράψει τις τέσσερις ελευθερίες . Αν η Αγγλία τις θέλει ας τολμήσει να δεχθεί την ελεύθερη διακίνηση και εγκατάσταση Τούρκων στο έδαφός της κάνοντας διμερή συμφωνία με την Άγκυρα. 
Η Τουρκία,  αναδεικνύει τη νέα τακτική της που αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε μείζονα κρίση την Κύπρο και την Ελλάδα. Η Τουρκία ξέρει ότι οι εγγυήσεις θα αλλάξουν ριζικά ή και θα καταργηθούν στον επόμενο κύκλο διαπραγματεύσεων.  Γι αυτό επικεντρώνεται πλέον σε τρείς άξονες. 
Πρώτος οι τέσσερις ελευθερίες που διεκδικεί για τους πολίτες της στην Κύπρο έχοντας καταγράψει ήδη κέρδη με τις πλάτες της Κομισιόν και την υποχωρητική στάση της Αθήνας και της Λευκωσίας. 
Δεύτερος , η διεκδίκηση του μισού τουλάχιστον οικοπέδου 6 της Κυπριακής ΑΟΖ που θεωρεί δικό της, επειδή δεν αναγνωρίζει την οριοθέτηση Κυπριακής Δημοκρατίας –Αιγύπτου , ούτε την επήρεια του Καστελλόριζου  επιδιώκοντας πιθανότατα μια λύση πακέτο καθώς η Τουρκία είναι ήδη απομονωμένη στην Ανατολική Μεσόγειο. Έχοντας ήδη θέσει το ζήτημα στο οικόπεδο 11, η Τουρκία θα δώσει τον υπέρ πάντων αγώνα όταν έρθει η ώρα των γεωτρήσεων στο οικόπεδο 6. Στόχος της Τουρκίας να αποσταθεροποιήσει τις έρευνες και να οδηγήσει Ελλάδα και Τουρκία, ακόμη και την Αίγυπτο στο τραπέζι των συνομιλιών . 
Τρίτος άξονας η επιδίωξη για ανατροπή των δημογραφικών ισορροπιών μέσω των τεσσάρων ελευθεριών καθώς επίσημα στο Κραν Μοντάνα η Τουρκία απαίτησε την ανατροπή της ισορροπίας 4:1 και την πλήρη ισοτιμία  1:1, που σε βάθος χρόνου, μέσω των γεννήσεων θα επιφέρει την ανατροπή. 
Όμως στο θέμα των τεσσάρων ελευθεριών  οι ενδείξεις είναι ανησυχητικά επικίνδυνες . Τα ερωτηματικά μεγάλα, η Αθήνα και η Λευκωσία σιωπούν, τα κόμματα στην Κύπρο διαφωνούν, στην Ελλάδα είναι σιωπηλά, ανίκανα να υπάρξουν πολιτικά. Στις συσκέψεις του Εθνικού Συμβουλίου της Κύπρου στο Κραν Μοντάνα καταγράφηκαν εντάσεις μεταξύ του προέδρου Ν. Αναστασιάδη και των κομμάτων, αλλά αποσιωπήθηκαν επειδή το ναυάγιο κάλυψε τα πάντα. Στην Ελλάδα δεν έγινε καμία συζήτηση δημόσια παρά μόνο από τις δηλώσεις της  Μογκερίνι έγινε αντιληπτό ότι το ζήτημα είναι στο τραπέζι. 
Όπως  αποκάλυψε η εφημερίδα Φιλελεύθερος την Κυριακή 23 Ιουλίου η ΕΕ κάνει πλάτες στην Τουρκία στο θέμα αυτό υποστηρίζοντας κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντάνα ότι:
1. Η ελεύθερη διακίνηση, εγκατάσταση και παροχή αδειών εργασίας για τους Τούρκους πολίτες στην Κύπρο θα μπορούσε να ρυθμιστεί με «διμερή συμφωνία» μεταξύ της Τουρκίας και της ομόσπονδης Κύπρου. 
2. Η ελεύθερη διακίνηση τουρκικών αγαθών και υπηρεσιών στην ομόσπονδη Κύπρο θα γίνει στο πλαίσιο της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, η οποία περιλαμβάνει τέτοιες πρόνοιες και θα εκτείνεται σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Προφανώς η επέκταση θα γίνει με αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις και όχι κατά τα κέφια της Τουρκίας. 
Προφανώς οι εγκέφαλοι της Επιτροπής εξαντλούν τη νομική τους φαντασία για να ισχυριστούν κάτι τέτοιο, αν και στο παρασκήνιο συζητείται εδώ  και καιρό. Σε τελική ανάλυση , αν ισχύσει σε μια συμφωνία, εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκοι θα μπορούν να  εγκατασταθούν στην Κύπρο, τα παιδιά τους θα είναι Κύπριοι πολίτες, η δημογραφική ισορροπία θα καταρρεύσει   και η Τουρκία θα έχει τον απόλυτο έλεγχο του νησιού για πάντα οπότε θα ανοίξει ο δρόμος και για  πλήρη έλεγχο της εξουσίας σε όλα τα επίπεδα . 
Και η Ελλάδα σε ένα ντελίριο προσωπικής στρατηγικής του ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιά θα διαλαλεί ότι έθεσε τα επεμβατικά δικαιώματα της Τουρκίας…. Προφανώς είναι  σωστή η θέση της Αθήνας ότι δεν μπορεί να υπογράψει επεμβατικά δικαιώματα που θα δίνουν το δικαίωμα στον τουρκικό στρατό να καταλάβει όλη την Κύπρο. Γιατί όμως αποσιωπά το ΥΠΕΞ ότι με την εφαρμογή των τεσσάρων  ελευθεριών οι Τούρκοι θα «καταλάβουν» ειρηνικά  την Κύπρο ανατρέποντας πλήρως τις δημογραφικές ισορροπίες? Θα εγκρίνει η ελληνική βουλή τις τέσσερις ελευθερίες? Πέραν αυτών, η στάση της Τουρκίας στα ενεργειακά καταδεικνύει ότι δεν απαιτούνται επεμβατικά δικαιώματα για να γίνει πόλεμος. Μπορεί να γίνει και με την επίκληση της παράνομης -κατά την Άγκυρα- οριοθέτησης της Κυπριακής ΑΟΖ, όπως μπορεί να γίνει  πόλεμος και στο Αιγαίο με την επίκληση των γκρίζων ζωνών, χωρίς να υπάρχει επεμβατικό δικαίωμα. Κατά συνέπεια και η Τουρκία και η Ελλάδα δίνουν μια μάχη εντυπώσεων στο εσωτερικό τους , σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. 
 Ο Άιντα ήταν εύκολος στόχος για τους χειρισμούς του. Γιατί ο ΥΠΕΞ είναι αμίλητος όσον αφορά την άθλια πολιτική όλης της ΕΕ στο θέμα των ελευθεριών και έμεινε αμίλητος μπροστά στη Μογκερίνι? Προφανώς άλλο πράγμα ένας υπάλληλος σαν τον Άιντα και άλλο η Μογκερίνι. Αλλά το πρόβλημα δεν αλλάζει
            Παράδοξη διπλωματία
Αποκαλύπτεται έτσι ότι το εν λόγω ζήτημα κατά παράδοξο τρόπο συνεχίζει να βρίσκεται στο τραπέζι και μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντάνα και φυσικά δεν αφορά μόνο την Κυπριακή Δημοκρατία  για να προσποιείται τον αδιάφορο ο ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιάς, αλλά όλες τις χώρες της ΕΕ, την Ελλάδα τα κόμματα, το κοινοβούλιο. Το θέμα αυτό δεν αφορά το Κυπριακό πρόβλημα όμως η Τουρκία το έθεσε, επέμεινε, το συζήτησε και τώρα βρίσκεται μόνιμα στο τραπέζι, ως διαπραγματευτικό κεκτημένο. 
Η Μογκερίνι, αν είχε αφοσίωση στους κανόνες και τους θεσμούς της ΕΕ θα γνώριζε και θα δήλωνε ότι δεν υπάρχει καμία νομική ούτε πολιτική βάση για μια τέτοια συζήτηση, καθώς η Τουρκία δεν είναι μέλος της ΕΕ, δεδομένου ότι οι τέσσερις ελευθερίες ισχύουν μόνο για τα κράτη μέλη . Η Τουρκία με την πλάτη του Λονδίνου και κάποιων στην Επιτροπή προωθεί την θέση ότι οι τέσσερις ελευθερίες να μπορούν να ισχύσουν «κατ εξαίρεση» στην Κύπρο με διμερή συμφωνία Κύπρου -Τουρκίας. Αυτή και αν είναι υπονόμευση  της Κύπρου, γιατί προφανώς καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν πρόκειται να δεχθεί στρατιές Τούρκων  πολιτών.
            Παρασκήνιο
 
Οι τέσσερις  ελευθερίες της ΕΕ αφορούν την ελευθερία διακίνησης  υπηρεσιών, αγαθών, κεφαλαίων και προσώπων.  Είναι προφανές ότι , το θέμα αυτό, πέραν της διαπραγμάτευσης στην Ελβετία και το ναυάγιο, αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο της απόφασης της Κομισιόν για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ –Τουρκίας, στις οποίες παίρνει μέρος και η Ελλάδα ως κράτος –μέλος . Πιθανότατα αυτό ήθελε να κρύψει η Ύπατη Εκπρόσωπος για την Εξωτερική και πολιτική Ασφάλειας Φεντερίκα Μογκερίνι, χωρίς να αντιδράσει ο Κοτζιάς. 
Το μεγάλο πρόβλημα είναι η διατήρηση της  πληθυσμιακής αναλογίας στην Κύπρο που ορίστηκε στο  4:1.με τη Συνθήκη  Εγκαθίδρυσης του 1960 . Τόσο  στις διαπραγματεύσεις του Ιανουαρίου του 2017 στη Γενεύη, όσο και στις  διαπραγματεύσεις του Ιουλίου του 2017 στο Κραν Μοντάνα, η Τουρκία επέμεινε ότι δεν αποδέχεται πλέον την αναλογία 4:1 και απαιτεί την αναλογία 1:1 στο πλαίσιο της πολιτικής της για πλήρη ισοτιμία.  Η Τουρκία  κατασκευάζοντας το επιχείρημά της, ισχυρίζεται ότι διεκδικεί τις ελευθερίες επειδή ισχύουν για τους Έλληνες πολίτες, οι οποίοι όμως είναι και πολίτες της ΕΕ, ενώ οι Τούρκοι όχι. 
Στις συνεδριάσεις του Εθνικού Συμβουλίου στο Κραν Μοντάνα αναφέρθηκε ότι στο θέμα αυτό υπήρξε σύγκλιση μεταξύ Χριστόφια Ταλάτ που καταγράφηκε  στο έγγραφο του τέως Ειδικού Συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αλεξάντερ Ντάουνερ, «Συγκλίσεις 2008- 2012». Όπως όμως διευκρινίστηκε , η στάση του Χριστόφια σχετίζονταν με την βεβαιότητα  ότι θα διατηρηθεί η αναλογία  4:1 . Σε κάθε περίπτωση όμως μόνο στην Κύπρο θεωρείται θέσφατο να γίνονται αποδεκτές κακές συγκλίσεις  του παρελθόντος,  πριν από δέκα ή τριάντα χρόνια. Οι πρόεδροι εκλέγονται για να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους και όχι για να εδραιώνουν τις λάθος κινήσεις. 
 Γίνεται επίσης λόγος με αρκετή δόση αφέλειας, για  εφαρμογή των τριών ελευθεριών πλην της ελεύθερης διακίνησης προσώπων. Σε κάθε περίπτωση είναι αδιανόητο να γίνεται συζήτηση για αναλογίες γιατί αν ισχύσουν οι τέσσερις ελευθερίες για τους Τούρκους, όλοι οι όροι θα καταρρεύσουν γιατί το όλο ζήτημα θα αποκτήσει ιλιγγιώδη δυναμική που θα εκτροχιάσει κάθε όρο και εξαίρεση .   Κατά συνέπεια υπάρχει μια τεράστια εθνική υποχώρηση που προκαλεί ερωτηματικά.  
            Η Μογκερίνι
Κόλαφο λοιπόν για τις ελληνικές θέσεις αποτελεί η μνημειώδης δήλωση της Ύπατης Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι αμέσως μετά τις συνομιλίες που είχε στην Αθήνα με τον ΥΠΕΞ Κοτζιά  στις 21 Ιουλίου, όταν ρωτήθηκε  «αν είναι δυνατόν η Ευρωπαϊκή Ένωση να ικανοποιήσει τις τουρκικές αιτιάσεις περί ισότιμης μεταχείρισης των Τούρκων πολιτών με τους Έλληνες πολίτες που ασφαλώς είναι πολίτες κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης»
Η κ. Μογκερίνι μπροστά στον απαθή Κοτζιά δήλωσε:
«Συγνώμη, δε θ’ απαντήσω στο πρώτο σκέλος της ερώτησής σας. Έχω τη φυσιολογική στάση να μην αποκαλύπτω στα Μέσα Ενημέρωσης τις λεπτομέρειες των διαπραγματευτικών θέσεων που έχουμε στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και, ακόμα περισσότερο, όταν διεξάγονται ουσιαστικά οι διαπραγματεύσεις. Θα με συγχωρήσετε, σε μια επόμενη φορά θα μπορέσω ν’ απαντήσω».
Ο Έλληνας ΥΠΕΞ αντί να διορθώσει την αξιωματούχο της ΕΕ παρέμεινε απαθής αν και γνωρίζει ότι το θέμα αυτό αφορά εξίσου την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία και δεν είναι θέμα της διαπραγμάτευσης των δύο κοινοτήτων. 
Στις 9 Μαρτίου 2017 ο Νίκος Αναστασιάδης με επιστολή του προς τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε θέσει το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, με διαρροές εμφανίστηκε  να συμφωνεί ότι το αίτημα της Τουρκίας για τις τέσσερις ελευθερίες δεν είναι διμερές ζήτημα, αλλά ζήτημα ολόκληρης της ΕΕ. Ωστόσο αυτό δεν το απάντησε ποτέ επίσημα με επιστολή στον Ν. Αναστασιάδη .
 
        Αντιφάσεις
         
Η μόνη κυβέρνηση που διαβίβασε γραπτώς τις διαβεβαιώσεις της ήταν αυτή της Βουλγαρίας. Πως λοιπόν αφορά τη Βουλγαρία και όχι την Ελλάδα? Σε συνεντεύξεις του στη Νέα Σελίδα και τον Φιλελεύθερο Κύπρου, ο Κοτζιάς δήωσε:
« Το ζήτημα των 4 ελευθεριών είναι ένα ιδιαίτερο ζήτημα. Καταρχάς δεν έχει άμεση σχέση με τη λύση του Κυπριακού, αλλά έμμεση. Αφορά εν μέρει τη σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ. Η πρώτη απαιτεί να κερδίσει πόντους ως προς την ΕΕ προκειμένου «να διευκολύνει» τα όποια βήματα στο Κυπριακό. Κανονικά έπρεπε να ισχύει η αντίστροφη σχέση, να διευκολύνει η Τουρκία τη λύση στο Κυπριακό για να διευκολυνθεί η πορεία της στην ΕΕ. Γενικότερα στην υπόθεση των 4 ελευθεριών και του τουρκικού στρατού διακρίνουμε μια διάθεση να αναβαθμιστεί η γεωπολιτική – γεωστρατηγική θέση της Τουρκίας μέσω του Κυπριακού».
Πρόκειται για δήλωση που αποθεώνει το διπλωματικό παράδοξο. Αφού το θέμα αφορά τη σχέση της ΕΕ με την Τουρκία, δεν αφορά την Ελλάδα που είναι μέλος της ΕΕ?  Αφού η Τουρκία ακολουθεί αντίστροφη πορεία γιατί ο ΥΠΕΞ δεν προειδοποιεί την ΕΕ ότι η Ελλάδα έχει άλλη θέση . Και αφού τέλος πάντων υπάρχει διάθεση γεωπολιτικής αναβάθμισης της Τουρκίας, η Ελλάδα επικροτεί? Πρόκειται για θολές σκέψεις που δείχνουν τις ευθύνες της χώρας και την έλλειψη προετοιμασίας και θέσεων.