του Γιάννη Μπράχου•

Η κυβέρνηση υποτιμά την σημασία των Δυτικών Βαλκανίων, παρακολουθώντας την αποτυχημένη πολιτική της ΕΕ στην περιοχή.  Η χώρα μας έχει γεωπολιτικό και οικονομικό συμφέρον στην ταχεία ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, ενώ η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής  αποτελεί προϋπόθεση για την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας. Η αλλαγή της μεθοδολογίας για την διεύρυνση της ΕΕ με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων απογοήτευσε τις υποψήφιες χώρες  και τους λαούς τους , διαπιστώνοντας ότι απομακρύνονται οι  προοπτικές βελτίωσης του βιοτικού τους επιπέδου.

Από την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στη Θεσσαλονίκης το 2003 για την διεύρυνση της ΕΕ στα Βαλκάνια έχουν περάσει 18 χρόνια και τα Δυτικά Βαλκάνια παραμένουν μαύρη τρύπα στον ευρωπαϊκό χάρτη, αποτελώντας παράγοντα γεωπολιτικής αστάθειας.

Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας χωρίς ευρωπαϊκό σχέδιο για την επόμενη ημέρα, αναβίωσε τον εθνικισμό, δημιούργησε θρησκευτικές συγκρούσεις, ενέτεινε την διαφθορά και ενίσχυσε τις οικονομικές αποκλίσεις τόσο μεταξύ των χωρών στην περιοχή όσο και των Δυτικών Βαλκανίων με την ΕΕ.

Η προοπτική ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ αποτέλεσε την σημαντικότερη προοπτική γεωπολιτικής και οικονομικής σταθεροποίησης στα Βαλκάνια. Η ΕΕ δημιούργησε αρχικά θετικό momentumγια την διεύρυνση της ΕΕ, αλλά στη συνέχεια το σχέδιο εγκαταλείφθηκε, επιφέροντας ισχυρό κλυδωνισμό στην αξιοπιστία της Ευρώπης.

Το κενό της ΕΕ ενίσχυσε τον ανταγωνισμό ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας στην περιοχή. Με τις ΗΠΑ να προωθούν τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, την Ρωσία να ενισχύει την ενεργειακή παρουσία της Gazprom και την Κίνα να επενδύει κυρίως σε υποδομές στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (BeltandRoadInitiative-BRI).

Οι έως τώρα διεθνείς παρεμβάσεις στα Δυτικά Βαλκάνια έχουν πενιχρά αποτελέσματα στην ανάπτυξη. Η ενίσχυση των παράνομων δραστηριοτήτων και η μετανάστευση είναι τα συμπτώματα της οικονομικής υπανάπτυξης της περιοχή με αποτέλεσμα την ένταση της διαφθοράς, την απομάκρυνση από την χρηστή διακυβέρνηση και τη δοκιμασία των δημοκρατικών θεσμών.

Η ΕΕ αντί να αντιμετωπίσει τις αιτίες της υπανάπτυξης και της διαφθοράς στην περιοχή με την αναδιάρθρωση και στήριξη της οικονομίας , με τις επιλογές της στην πραγματικότητα συντηρεί την αδυναμία των χωρών αυτών να ανταποκριθούν στις προϋποθέσεις ένταξης στην ΕΕ.

Η πανδημία επιδείνωσε την δυσχερή οικονομική κατάσταση στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, επιδεινώνοντας  και τα διαρθρωτικά προβλήματα τους. Η ΕΕ παρείχε περιορισμένους οικονομικούς πόρους ως στήριξη, ενώ τα Δυτικά Βαλκάνια αποκλείστηκαν από το κοινό πρόγραμμα προμήθειας εμβολίων της ΕΕ.

Η ΕΕ επέτρεψε σε τρίτες χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, αλλά ακόμα και στην Τουρκία, να ασκήσουν την «διπλωματία των εμβολίων» προσφέροντας τέσσερις φορές περισσότερα εμβόλια από όσα η ΕΕ.Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα δεν ανέλαβε καμία σχετική πρωτοβουλία, την στιγμή που ο τουρισμός στην Βόρεια Ελλάδα στηρίζεται στην περίοδο της πανδημίας στις βαλκανικές ροές.

Η Ελλάδα αξιοποιώντας την Συμφωνία των Πρεσπών θα μπορούσε  να αναδειχθεί σε ισχυρό πόλο στην περιοχή, αλλά το κυβερνών κόμμα αδυνατεί για εσωκομματικούς λόγους να σχεδιάσει διπλωματική και οικονομική παρέμβαση στα Βαλκάνια.
Η Ελλάδα  θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλίες οικονομικής διπλωματίας διμερώς ενισχύοντας την διασυνοριακή συνεργασία των περιφερειών,με έργα διάνοιξης συνοριακών σταθμών, με συνεργασία σε θέματα κλιματικής αλλαγής και περιβάλλοντος, με έργα ψηφιακής μετάβασης, με προώθηση υποδομών πράσινου υδρογόνου και ΑΠΕ, αξιοποιώντας ευρωπαϊκά κονδύλια και το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τα Βαλκάνια, συμβάλλοντας στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας των Δυτικών Βαλκανίων.
Η Ελλάδα στην ΕΕ θα μπορούσε να διεκδικήσει την συμμετοχή των Δυτικών Βαλκανίων στη Συνδιάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, την διάθεση κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία στην περιοχή, την ενίσχυση των διασυνοριακών έργων πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, την ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην εσωτερική αγορά της ΕΕ και την λειτουργική σύνδεση της ελληνικής οικονομίας με την διαμορφούμενη «εσωτερική αγορά των Δυτικών Βαλκανίων».
Για την Ελλάδα αποτελεί προτεραιότητα η ταχεία ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, καθώς πολιτικά διασφαλίζει την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή, ενώη οικονομική αναβάθμιση της περιοχής μέσω της ένταξης στην ΕΕαποτελεί ευκαιρία και πρόκληση για την ελληνική οικονομία. Είναι ιστορικό λάθος η «απόσυρση» της Ελλάδας από τα Βαλκάνια και η αποδοχή καθεστώτος παρατηρητή των εξελίξεων, την στιγμή που ο έτερος ισχυρός περιφερειακός παράγοντας η Τουρκία, παρά την οικονομική δυσπραγία, συνεχίζει να είναι ενεργή στα Δυτικά Βαλκάνια.
Μπροστά σε όλες αυτές τις προκλήσεις η κυβέρνηση το μόνο που κάνει είναι να διαπραγματεύεται σε εσωκομματικό κυβερνητικό επίπεδο την ψήφιση των μνημονίων Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας που υπέγραψε η κυβέρνηση Τσίπρα. Η κυβέρνηση σταδιακά αποδυναμώνει τον ηγετικό ρόλο της χώρας στα Βαλκάνια, με πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις.

• Οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.