του Σπύρου Σουρμελίδη*

Η ενδεχόμενη συμφωνία με την Τουρκία – όταν αυτή προκύψει - θα τεθεί στην κρίση των Ελλήνων πολιτών σε Δημοψήφισμα. Αυτή είναι η πρόθεση του Κυριάκου Μητσοτάκη, ώστε να μετριάσει τις πολιτικές ευθύνες και να ξεπεράσει εν μέρει τις πολιτικές εντάσεις. Mια κίνηση που έχει πολλά προβλήματα, με πρώτο και μεγαλύτερο, τον κίνδυνο της απόρριψης. 

Όμως είναι ένας τρόπος διαφυγής από τις αντιρρήσεις που θα προκύψουν στην παράταξη της ΝΔ όπως και σε όλο το πολιτικό φάσμα , είναι ένας τρόπος να ξεφύγει από την συνολική ευθύνη. Το θέμα μάλιστα έχει συζητηθεί και με τους συμμάχους , Γερμανούς και Αμερικανούς, και φαίνεται ότι δεν υπάρχουν, ισχυρές αντιρρήσεις με ένα τέτοιο ενδεχόμενο. (Το θέμα αναφέρεται αναλυτικά στην "Κυριακάτικη Kontranews"). Ο χρόνος πιέζει. Δεν υπάρχουν περιθώρια για ατέλειωτες διαβουλεύσεις με την Τουρκία. Οι σύμμαχοι, οι εταίροι, οι εταιρίες, θέλουν από το 2022 να είναι σαφές το τοπίο σε ότι αφορά τις γεωτρήσεις (δικαιώματα, όρια κλπ) . Και το 2022 η ΕΕ θα καθορίσει και τις ευρωπαϊκές θαλάσσιες ζώνες (οικονομικού ενδιαφέροντος) από τη  Βόρεια Θάλασσα και το  Βόρειο Ωκεανό, στον Ατλαντικό και στην Μεσόγειο. Αρα για τις συζητήσεις με την Τουρκία που ξεκινούν από την ερχόμενη Δευτέρα (25/1) δεν υπάρχει άπειρος χρόνος.

Προσοχή σε μια ακόμα “λεπτομέρεια”: Παρά τις πολλές αναφορές για προσφυγή στην Χάγη, η Αθήνα πιέζεται να αποδεχθεί μια διμερή συμφωνία Ελλάδας-Τουρκίας με εγγυητές την ΕΕ και τον ΟΗΕ, αλλά χωρίς προσφυγή στη Χάγη. Αυτό θέλει και η Τουρκία, η οποία ΔΕΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. (Είναι πλέον η μόνη χώρα που δεν το αναγνωρίζει). Ο βασικός σύμβουλος του Ερντογάν, ο Ιμπραχίμ Καλίν λέει διαρκώς ότι οι δύο χώρες δεν χρειάζονται διαμεσολαβητές και εγγυητές. μπορεί να τα βρουν μεταξύ τους και γι αυτό δεν υπάρχει λόγος η Ελλάδα να προστρέχει στους φίλους της.

Συμπέρασμα: Θα προκύψει μια διμερής Συμφωνία με εγγυητές τους Ευρωπαίους και άλλους; Πολύ πιθανόν να υπάρξει Συμφωνία που θα παραπεμφθεί σε μια διεθνή διαιτησία με συγκριμένο χρονικό όριο απόφασης. Και αν ακόμα υπάρξει Συνυποσχετικό για παραπομπή στην διεθνή διαιτησία,, θα είναι τα κρίσιμα θέματα περισσότερα από το θέμα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.

Σε κάθε περίπτωση λοιπόν προκύπτει θέμα καθοριστικής πολιτικής επιλογής με ιστορικές διαστάσεις. Και μάλιστα 200 χρόνια ακριβώς από την Επανάσταση του 1821 και 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Το Δημοψήφισμα, οι αναλογίες , οι κίνδυνοι, το όφελος της διαφυγής και η ...απειλή πολέμου

Είναι κοινή διαπίστωση ότι καμιά πολιτική δύναμη δεν μπορεί να σηκώσει μόνη της το βάρος μιας συμφωνίας με την Τουρκία. Είναι όμως δύσκολη η συναίνεση, ειδικά δυο χρόνια μετά την αμετροεπή συμπεριφορά της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη στο θέμα των Πρεσπών.

Και αν ο ΣΥΡΙΖΑ άντεξε να περάσει σχεδόν μόνος του τη Συμφωνία, η ΝΔ θα σπάσει σε κομμάτια, πριν ακόμα υπογραφεί μια Συμφωνία, με δεδομένο το βάρος των επιπτώσεων.

* Από την "Κυριακάτικη Kontranews"

Η ιστορία διδάσκει ότι όλες οι παρατάξεις διχάζονται εξαιτίας των εθνικών θεμάτων και κάθε φορά που έρχεται η ώρα δύσκολων επιλογών. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης που δεν μπορεί να είναι καθόλου σίγουρος ότι Τσίπρας και Γεννηματά, θα κάτσουν να τον ακούνε, αλλά και επειδή ξέρει ότι θα προκύψει σκληρή ενδοαπαραταξιακή διαφωνία, θα χρυσώσει την επιλογή με προσφυγή στον λαό.

Το έχει κάνει ο ...Τάσσος Παπαδόπουλος για το Σχέδιο Ανάν, το 2004, αρνούμενος τότε ο ίδιος να αποδεχθεί την λύση Ανάν.

Το Δημοψήφισμα του 2015 δεν είναι ομοειδές (πέρα από την διαδικασία , πρόκειται για Δημοψήφισμα). Τότε η ΝΔ έλεγε “πάρε πίσω το Δημοψήφισμα” αλλά το ερώτημα δεν αφορούσε την παραμονή ή όχι στο ευρώ, πέρα απο τις ευρύτερες διαστάσεις του.

Είναι επίσης η γαλάζια παράταξη επί Μητσοτάκη, που κατηγόρησε τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Α. Τσίπρα ότι δεν τόλμησε να φέρει τη Συμφωνία των Πρεσπών στον λαό, με Δημοψήφισμα.

Και υπάρχει και η επιλογή Κάμερον στη Βρετανία, ο οποίος μπροστά στον κίνδυνο της διάσπασης της συντηρητικής παράταξης για το Brexit,αποφάσισε να θέσει το θέμα “μένουμε ή φεύγουμε”, σε Δημοψήφισμα.

Είναι ορατό ότι η απάντηση στο Δημοψήφισμα (σε κάθε Δημοψήφισμα)  υπάρχουν πολλές πιθανότητες να είναι  αρνητική. Γιατί πολλοί εκ των ψηφοφόρων δεν ψηφίζουν για το ερώτημα αυτό καθ΄ αυτό, αλλά έχοντας στο μυαλό τους όλα τα βάσανα της εποχής.  Αν και στην περίπτωση της Κύπρου (Σχέδιο Ανάν) οι πολίτες απάντησαν στο ερώτημα κατ ευθείαν. Απορρίπτοντας τη  λύση τύπου Ανάν. Η προσφυγή σε Δημοψήφισμα είχε γίνει και τότε αποδεκτή από τον διεθνή παράγοντα, ασχέτως αν μετά ο Πάουελ (υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ)  και ο Γερμανός Επίτροπος Γκίντερ Φερχόιγκεν  καταριότανε την επιλογή τους.

Ναι, η επιλογή για Δημοψήφισμα μπορεί να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα απ΄ αυτά που θα έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Και θα είναι πραγματικά δύσκολο και βαρύ και για κάθε Ελληνα πολίτη να αποφασίσει με ένα “Ναι”  ή ένα “Οχι” για ένα θέμα τεράστιας ιστορικής σημασίας.

Όμως για τον ίδιο τον πρωθυπουργό είναι μια λύση, μια διέξοδος.

Άλλωστε όσοι θα είναι υπέρ της ενδεχόμενης συμφωνίας θα έχουν το σταθερό επιχείρημα: Αν πούμε “όχι” μετά η Τουρκία θα έχει το δικαίωμα να προκαλεί και να αυθαιρετεί. Αρα το ερώτημα εμμέσως δεν θα είναι “ναί ή όχι” στη Συμφωνία, αλλά “ναί ή όχι” στον...πόλεμο! (Αυτό ήταν ένα από τα επιχειρήματα υπέρ του σχεδίου Ανάν και το 2004 στην Κύπρο).

Και θα έχει μικρή αξία αν χαρακτηρισθεί το Δημοψήφισμα συμβουλευτικό ή αποφασιστικό.

Αναταράξεις και διχασμοί στην γαλάζια παράταξη

Το μεγάλο πρόβλημα θα ξεκινήσει από την ίδια τη  γαλάζια παράταξη. Ένας κόσμος που βγήκε στις πλατείες για το μακεδονικό, θα ήταν περίεργο να κάτσει σπίτι του για μια συμφωνία που θα προβλέπει ρύθμιση χωρικών υδάτων , εναερίου χώρου κλπ, κλπ.

Η κατάσταση δε, φαίνεται από σήμερα. Ηγετικοί παράγοντες της ΝΔ παρακολουθούν με ανησυχία τα όσα συμβαίνουν. Χωρίς να κρύβουν από τώρα τις διαφωνίες τους.

Έτσι αναμένουμε πρόωρες αντιδράσεις και κινήσεις. Ίσως και πριν καν φτάσουμε στη  Συμφωνία. Με δύο στόχους. Ο ένας είναι να εκφραστεί η διαφωνία εγκαίρως και να μην υπάρχει ανάληψη ευθύνης για τα όσα θα ακολουθήσουν. Ο δεύτερος είναι να πιεστεί η κυβέρνηση,  ώστε να μην προχωρήσει “στον ολισθηρό δρόμο που θα επιλέξει”.

Φαίνεται ότι ισχυροί παράγοντες όχι απλώς θα διαφωνήσουν αλλά θα διαχωρίσουν με τρόπο εμφατικό την όποια σχέση τους με τη  ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Οι διαφωνίες μέσα στην ΝΔ και στον ευρύτερο χώρο της δεξιάς (που σήμερα κρατάει και το μεγαλύτερο κομμάτι της ακροδεξιάς) θα είναι εξαιρετικά δύσκολα να ελεγχθούν, να υπάρξει διαχείριση των επιπτώσεων. Είναι και αυτός ένας λόγος να αναζητηθεί η διέξοδος μέσω Δημοψηφίσματος. Γιατί η άλλη οδός είναι οι εκλογές, οι οποίες όμως θα έχουν δημοψηφισματικό χαρακτήρα, που σημαίνει ότι θα χαθούν με μια ζαριά όλα.

Στους συμμάχους και διαμεσολαβητές υπάρχει η άποψη ότι η Αριστερά δεν θα καλέσει σε συλλαλητήρια , όπως έκαναν οι γαλάζιοι με τις Πρέσπες. Και αν υπάρξουν συλλαλητήρια δεν θα υπάρχει μεγάλη πολιτική δύναμη να τα στηρίξει. Πιστεύουν ότι η Αριστερά δεν θα κινηθεί πολιτικά με τον ίδιο τρόπο που κινήθηκε ο Μητσοτάκης και η ΝΔ για τις Πρέσπες. Περιμένουν επίσης ότι και ο Αλ. Τσίπρας θα σκεφθεί πριν πάρει θέση. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι έχουν μια σωστή εκτίμηση. Φαίνεται όμως ότι και στον ΣΥΡΙΖΑ θα έχουμε διχασμό . Σε ότι αφορά το ΚΙΝΑΛ, εκτιμούν ότι θα διχαστεί αλλά οι σημερινές του δυνάμεις δεν του επιτρέπουν ακραίες κινήσεις.

Ολα  αυτά όμως είναι υπολογισμοί χωρίς τον ξενοδόχο. Γιατί σημασία έχουν οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ και όχι οι βουλευτές και τα κορυφαία στελέχη.

Άλλωστε όπως ήδη αναφέραμε,  Τσίπρας και Γεννηματά δεν πρόκειται να βάλουν πλάτες στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Βεβαίως τα τρία άλλα κόμματα θα είναι πολύ μακριά από το να συναινέσουν σε Συμφωνία με την Τουρκία , αν και για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, το ΚΚΕ και το ΜεΡΑ25 με την Ελληνική Λύση.

Τα μεγάλα εθνικά θέματα διχοτομούν ή και διαλύουν τις παρατάξεις ειδικά δε τα κόμματα. Δεν υπάρχει κάποιος στενός ιδεολογικός πυρήνας που να μπορεί αν πείσει για τη μία ή την άλλη λύση. Είναι θέματα (ασφάλεια, εθνική ταυτότητα, έννοια του έθνους, εκτίμηση για το ποιος είναι ο εχθρός κλπ, κλπ) που δεν επιδέχονται πολύπλοκες αναλύσεις και στοχασμούς.

Ειδικά στην περίπτωση της Τουρκίας, η άποψη των Ελλήνων για το είδος της απειλής είναι διαμορφωμένη μέσα από μια μακρόχρονη και βαριά ιστορική πορεία, με σκληρά βιώματα.

Το μακεδονικό πρόβλημα στην πιο πρόσφατη εξέλιξη του, με το Σκόπια, ΠΓΔΜ, Βόρεια Μακεδονία, έχει διχάσει όλες τις παρατάξεις, έχει προκαλέσει εσωτερικές αντιπαραθέσεις επί τρεις δεκαετίες. Ένα θέμα που δεν αποτελούσε απειλή για την κοινωνία και τους ελληνες. Δεν πιστεύει κανείς ότι υπάρχει θέμα ασφάλειας, αλλά πρωτίστως θέμα ιστορικής δικαιοσύνης . Και όμως έφτιαξε και διέλυσε κόμματα, χάρισε η στοίχισε εκλογικά αποτελέσματα.

Η αντιπαράθεση με την Τουρκία είναι ένα πολύ βαρύτερο θέμα, γιατί αγγίζει άμεσα και καθημερινά την ασφάλεια, τη λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας, ειδικά στα νησιά. Οι απειλές είναι υπαρκτές και ισχυρές. Δεν χωράει λοιπόν συζήτηση ιδεολογική ή περί ιδεών και αξιών. Υπάρχει έντονα το στοιχείο της καθημερινής απειλής.

Γι αυτό και καμία παράταξη δεν πρόκειται να τη “γλυτώσει”. Ούτε ακόμα και αυτή ή αυτοί, που θα επιδιώξουν (αν το επιδιώξουν) να πετάξουν την μπάλα στο...ΝΑΤΟ και στους ιμπεριαλιστές!

Η υπόγεια αντιπαράθεση Μητσοτάκη -Δένδια

Η διαφορετική προσέγγιση του θέματος έχει ήδη διαφανεί  στον τρόπο διαχείρισης από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εξωτερικών. Φάνηκαν οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε ότι αφορά την διπλωματική διαχείριση από την εποχή της συμφωνίας του Βερολίνου (Ιούλιος 2020) για να μην πάμε πιο πίσω. Ο κ. Δένδιας έμεινε έξω από την αρχική διαπραγμάτευση και πάντως από την βασική συμφωνία.

Το τελευταίο διάστημα ο κ. Δένδιας μιλά συνεχώς για τη  μία διαφορά που πρέπει να συζητηθεί και να επιλυθεί που είναι η ΑΟΖ και η Υφαλοκρηπίδα. Την ίδια ώρα,  ο κ. Μητσοτάκης επιλέγει τον όρο “θαλάσσιες ζώνες”. Οι οποίες είναι εκτός από ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα και τα ΧΩΡΙΚΑ ΥΔΑΤΑ όπως και η ζώνη έρευνας και διάσωσης κλπ. Η διαβούλευση για όλα τα παραπάνω συμπαρασύρει την διαβούλευση για τον εναέριο χώρο, το FIR κα

Όσο πλησιάζει η ώρα της απόφασης,  τόσο περισσότερο μπορεί να φανούν οι ακόμα μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις. Εκτός όλων των άλλων ο κ. Δένδιας δεν ανήκει στην μητσοτακική παράδοση και σχολή.

Οι διερευνητικές : Δημιουργική ασάφεια

Πέντε μέρες μετά την ορκωμοσία Μπάϊντεν, αρχίζει στις 25/1, ο 61ος γύρος των Διερευνητικών Επαφών Ελλάδας -Τουρκίας, στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίες είχαν διακοπεί το 2016. Ουσιαστικά την έναρξη την προανήγγειλε - και πάλι - ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, λέγοντας ότι η Τουρκία είναι έτοιμη για διάλογο και για όλα τα θέματα. "Έχει έρθει η ώρα να σταματήσουμε να παίζουμε τις κουμπάρες και να καθίσουμε στο τραπέζι να βρούμε μια ημερομηνία" δήλωσε λίγο αργότερα ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης από την Λισαβώνα.

Συμπληρώνοντας ότι «Η Ελλάδα θα προσέλθει στις διερευνητικές επαφές, όταν οριστικοποιηθεί η σχετική ημερομηνία, ακολουθώντας και τις κατευθύνσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να συνεχίσουμε από εκεί που σταματήσαμε το 2016 και να κάνουμε, ελπίζω πρόοδο στο ζήτημα του καθορισμού των θαλάσσιων ζωνών».

Οι Διερευνητικές αρχίζουν σε καθεστώς ασάφειας με την κάθε πλευρά να διατηρεί τις απόψεις της σε ότι αφορά την ατζέντα. Προφανώς επειδή πρόκειται για Διερευνητικές, η κάθε πλευρά θα αναφέρεται στα ζητήματα τα οποία θεωρεί σημαντικά και προς επίλυση.

Η Άγκυρα λοιπόν θα έχει συνομιλίες-διαπραγματεύσεις για όλα, υποσχόμενη ότι το επόμενο 6μηνο το Oruc Reis δεν θα επανέλθει στην περιοχή του Καστελόριζου.

Μάλιστα πριν καν πέσει η σκόνη από την ανακοίνωση της έναρξης των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας, ο Ερντογάν “έβαλε τα πράγματα στη θέση τους”. Το επίσημο Πρακτορείο της Τουρκίας Anadolu αναφέρει πως οι διαφορές που θα πρέπει να συζητηθούν όσον αφορά το Αιγαίο Πέλαγος είναι:

-Υφαλοκρηπίδα,

-Χωρικά ύδατα,

-Εναέριος χώρος,

-Αποστρατικοποίηση νησιών,

-Καθεστώς νησίδων και βραχονησίδων,

-Κέντρα εναέριας κυκλοφορίας (FIR)

-Και δικαιοδοσία επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης.

Συμπληρωματικά και σε ταυτόχρονη διαδικασία (όπως λένε οι Τούρκοι) θα εξετασθούν και τα θέματα που αφορούν την Ανατολική Μεσόγειο: υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, στο πλαίσιο μιας «δίκαιης λύσης» που δεν θα παραβλέπει την προστασία των δικαιωμάτων του ψευδοκράτους στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. (Δεδομένο για την Άγκυρα ότι πλέον πάνω στο νησί υπάρχουν δυο κράτη). Δεν λείπουν και οι απειλές κατά της ΕΕ, με τον Τούρκο ΥΠΕΞ... να προειδοποιεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι, σε περίπτωση που στηρίξει την Ελλάδα, (όπως κατά τον Τσαβούσογλου έκανε στη σύνοδο του περασμένου Οκτωβρίου), τότε και η Τουρκία θα επαναλάβει τις σεισμογραφικές έρευνες με το «Oruc Reis», ενώ στο ίδιο ύφος και ο Ερντογάν, κατηγόρησε την Ελλάδα για παράνομες ενέργειες σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, διαμηνύοντας ότι δεν θα αποδεχθεί τις προσπάθειες «εγκλωβισμού», όπως υποστήριξε χαρακτηριστικά, της Τουρκίας στις ακτές της.